Yazı İçeriği
COVID-19’un belirtilerini ve etkilerini düşündüğünüzde, solunum sorunları, koku veya tat kaybı ve beyin veya kalpteki diğer sorunlar ilk akla gelen sağlık problemlerinin başında geliyor. Ancak her geçen Covid-19’un yeni mutasyonları ve henüz bilinmeyen etkileri ortaya çıkıyor. Uzman Dil ve Konuşma Terapisti Ebru Barışan, koronavirüs hastalığının konuşma yeteneğinizi etkileyeceği, ses kısıklığı ve yutma güçlüğü gibi olumsuz etkilerinin olabileceğini söylüyor. Peki konuşma ve yutma güçlüğü olan vakaların tedavisi nasıl yapılıyor?
Covid-19’un bilinen etkileri
Covid denince akla ilk gelen olumsuz etkiler,
- Solunum problemleri
- Koku ve Tat kaybı
- Beyin ve kalpteki sorunlardır.
Bununla birlikte Covid-19 hem akut hem kronik aşamalarda konuşma ve yutma yeteneğinize zarar verme potansiyeline sahip!
Yutma bozukluğu (disfaji) görülebilir. Bazı Covid vakaları bu bozuklukları da yaşar. Buna yönelik ses ve yutma terapisi için dil ve konuşma terapisti ekibe dahil olur.
Okumalısınız: Koronavirüs hastası anneler nasıl beslenmeli?
Covid-19’un ses ve yutma üzerine olumsuz etkileri
Solunum sistemi konuşma ve yutmaya da yardımcı olan organları içerir. Bu nedenle covid gibi bir hastalık veya enfeksiyon geçirildiğinde
- Ses şiddetinin azalması
- Yutma güçlüğü görülebilir.
Düşüncelerinizi konuşma için organize etmede problem yaşayabilirsiniz. Buna ek olarak, konuşurken kas gerginliği ve daha yüksek şiddetle bir başka deyişle net konuşmak için vakalar konuşma kaslarını zorlarlar. Bunun sonucunda fizyolojik hasarlar da meydana gelebilir.
Yutma refleksini harekete geçirebilecek sinirlerin uyarılmasına yönelik duyusal teknikler kullanılır. Egzersizlerin yapılmasıyla ağız boşluğunda farkındalık artar.
ARDS (akut solunum sıkıntısı sendromu) yaygın akciğer iltihabına yol açan covid-19 un bir sendromudur. Covid-19 lu bir kişi entübasyona ihtiyaç duyarsa , tıbbi müdahalede bulunulur. Hastaya trakeostomi yapılır. Bu tüp ses tellerinin seviyesinin hemen altına trakeaya veya nefes borusuna gider. Dokularda hasar meydana gelirse konuşma ve yutma yeteneği etkilenir.
Bu hastaların çoğu solunum güçlüğü çeker ve makineye bağlanır. Boğazınızda tüp ile makinede ne kadar uzun süre kalırsanız yan etkileri de o derecede olacaktır.
Okumalısınız: Koronavirüs anne sütünden bulaşır mı?
Konuşma ve yutma problemi olan vakaların tedavi süreci
Konuşma ve yutma ile ilgili problemlere yönelik tedavi komplikasyonlardan korunmanız için hayati önem taşır. Örneğin; Yutma güçlüğü veya tat kaybı yetersiz beslenmeye ve/veya dehidrasyona (sıvı kaybı) neden olur. Tat alamadığında yemeye karşı bir ilgisizlik söz konusu olabilir. Ayrıca farklı doku ve yoğunluktaki yemekler ile ilgili yutmada zorluklar yaşanabilir.
Bu probleme yönelik yemek planları hazırlanır , porsiyonlar belirlenir. Bazı yiyeceklerden uzak durmak gerekebilir.
Yiyecekler akciğere ulaştığında enfeksiyona yol açan ciddi solunum komplikasyonları meydana gelebilir. Bu da aspirasyon pnömonisine neden olur ve hastaneye yatış gerçekleşir.
Dil ve konuşma terapistleri ses ve yutma semptomu olan covid-19lu vakaların tedavisinde hayati bir öneme sahiptir.
Tanıya bağlı olarak beyinde hasar meydana gelmişse, motor planlama/bilişsel beceriler üzerine yoğunlaşılır.
Covid tedavisi biten vakalar kanıta dayalı olan ses ve yutma egzersizlerinden yararlanır. Bu egzersizlerin planını yapmak dil ve konuşma terapistinin sorumluluğundadır. Sonuca mümkün olduğunca hızlı ulaşabilmek için hem doğru hedef seçimi önemlidir hem de vakanın psikolojik durumu da göz önünde bulundurulmalıdır. Kas zayıflığı yutma güçlüğüne neden oluyorsa; belirli oral-motor veya yutma egzersizlerinden faydalanılır.
Güvenli bir şekilde yutmaya yardımcı olabilecek tekniklerden faydalanılır.
Bunlardan bazıları;
- Yemek yerken dik oturmak
- Yiyecek miktarını doğru belirlemek vb.
İyileşme süreci
Covid-19 nedeniyle ses ve yutma problemlerinden kurtulmanın ne kadar süreceği, altta yatan sorunun ciddiyetine ayrıca motivasyon ve uygulama yoğunluğuna bağlı olarak değişmektedir.
Dil ve konuşma terapisti ev egzersiz programı da oluşturacak, takibini sağlayacaktır.
İyileşme sürecinde daha önce de bahsettiğim gibi psikolojik etmenler de göz önünde bulundurulacak. Aile üyeleri de sürece dahil edilecek.
