Kabızlık, yetişkinler kadar çocukları da rahatsız eden sağlık sorunlarından biridir. Kabızlığın neden geliştiği ve sebepleri belirlenmeli tedavisi o yönde yapılmalıdır. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ass. Dr. Mustafa Orhan Duyar, Anne Bebek Kulübü için çocuklarda kabızlık sebeplerini yazdı.
Kabızlık, 2 hafta ya da daha fazla süren ve kişide distres dediğimiz boyutta sıkıntı ve sorun oluşturacak kadar ciddi bir dışkılama güçlüğü ya da gecikmesi olarak tanımlanmaktadır. Çocuklarda nedeni bilinmeyen kabızlıkları ya da kaka tutma davranışını, organik bir nedene sekonder oluşan kabızlıktan ayırmak önemlidir. Burada ailenin bizlere vereceği bilgi, kabızlık ile ilgili hikaye özellikle küçük yaş grubu çocuklarımızda çok kıymetlidir.
Fonksiyonel kabızlık nedir?
- Fonksiyonel kabızlık terimi, herhangi bir organik sebebe dayanmayan kabızlığı tanımlar ve çocukluk çağındaki kabızlık olgularının % 90’ını oluşturur.
Yenidoğan döneminden sonra başlaması fonksiyonel kabızlık için tipik sayılabilir. Genellikle, ağrıdan kaçınma vb. sebeplerine bağlı kaka yapmama ya da bilinçaltında dışkı tutma isteği vardır. Hızlı başlayan bu akut dönem genellikle kronik dönemle devam eder. Akut atak anne sütünden inek sütüne geçişe bağlı, protein-karbonhidrat oranının değişimi sebebiyle ya da inek sütü alerjisine bağlı olabilmektedir. Bebeğimizin kakası sert ve küçüktür, dolayısıyla geçmesi zordur. Bu da bebeğin anal bölgesinde tahrişe, kakasını yaparken oluşacak ağrıya sebep olabilmektedir. Bu dönemde zorlamaya bağlı anal fissür oluşumu sıktır ve dikkat edilmesi gereken konuların başında gelir.
- Bebeğinizin bağırsaklarını harekete geçirmek için bacaklarını bisiklete biner gibi hareket ettirin. Bu esnada karnına yavaşça masaj yapın. Anal bölgesini uyarmak amaçlı yapacağınız ufak masajlar da bebeğinizin daha kolay kakasını yapmasına yardımcı olacaktır.
Emekleyen çocuk yaş grubunda, zorlayıcı ya da yetersiz tuvalet eğitimi, kakasını tutmasını, kaka yapmakta istekli olmama durumunu ortaya çıkarabilecek başlatıcı bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durumda tuvalet eğitiminin önemi ve bu konuda çocuğumuza doğru yaklaşımın gerekliliği karşımıza çıkmaktadır.
- Diyetteki değişiklikler, lif bakımından zengin gıdaların tüketilmemesi, tam sıvı diyetten katı gıda içerikli rejime geçilmesi kabızlık nedenleri arasında gösterilebilir. Lif en çok meyvelerde, sebzelerde, arpa, buğday gibi tahıllarda bulunur. Diyet noktasında diğer önemli noktada ise yeterli sıvı almayı sağlamaktır. Doğru diyet alışkanlığının sağlıklı bir hayat için, ömür boyu süren bir alışkanlık olduğu, bu alışkanlığın çocuğumuza bu küçük yaşlardan kazandırılmaya başlandığı unutulmamalıdır.
Daha büyük çocuklarımızda ise, tuvalete gitmeyi zorlaştıran etmenlerin ortaya çıkması, mesela çocuğun okula başlaması ve okulda çeşitli sebeplerden dolayı tuvalete gitmek istememesi ya da imkan olmadığını düşünmesi; uzun süre dışkı tutulmasına bağlı kabızlığa yol açabilir.
- Bağırsak hareketlerinin geçişi ağrılı olduğu için, çocuk yaş grubunda karşılaştığımız sorunlardan birisi de, çocuğun ağrılı uyarandan kaçmak amacı ile, istemli olarak dışkısını tutmasıdır. Ağrıdan kaçmak için bu davranışı gösteren çocuğumuzda, bu sürecin sonunda kabızlık gelişmesi beklenen bir sonuçtur.
Çocuğumuzda ani olarak tuvalet ihtiyacı ortaya çıktığında, bağırsak hareketlerinin etkisi ile bazı tipik hareketler ortaya çıkmaktadır. Bu hareketler arasında; yatar pozisyonda bacakları sıkarak popo kaslarını kasması sık gördüğümüz bir davranış olarak karşımıza çıkar. Ya da çocuğumuz ayakta iken mobilyaya veya bir koltuğun kenarına tutunur, bir odanın köşesinde sessizce çömelir. Örneklerini artırabileceğimiz bu davranışların temelinde, dışkının geçişi durumunun bitmesi için beklemek vardır. Kalın bağırsağın son kısımları kendi içeriği ile uyum sağlarken tuvalet dürtüsü de geçmektedir. Anneler ya da çocuğumuzun bakımını üstlenen kişiler bahsettiğim bu aktiviteleri iyi tanımalıdır. Çünkü bu davranışları ıkınma olarak yanlış anlamak büyük ihtimaldir, halbuki bu bir tutma davranışıdır. Bu ayrımı doğru yapmak önemlidir. Bu davranışlarla kakasını tutmaya çalışan, yapmayan çocuğumuzda kabızlık gelişmesi beklenen bir durumdur.
- Çocuğumuz kakasını yapmaya çalışırken onu mümkün olduğunca rahatsız etmemeli, utandırmamalı ve kakasını yapmaya teşvik ederken bu konuda çok fazla zorlamamalıyız.
Ne zaman patoloji düşünürüz?
Çocuklarda kabızlık olması durumunda altta yatan bir hastalık düşünmemizi gerektiren hususlar başlıca,
- Gelişme geriliği,
- Kilo kaybı
- Karın ağrısı
- Kusma
- Kalıcı anal fissür veya fistül olması
- Gaitadan kan gelmesi durumudur.
- Kabız olan çocuğumuzda gün içinde gaita kaçırmanın görülme durumu sıktır ve bazı çocuklarda büyük barsak hareketleri ile dışkılama sırasında gaitadan kan gelmesi hikayesi bulunmaktadır.
Kabızlığı olan çocuğun ailesinden neler bekleriz?
- Fonksiyonel kabızlık tedavisinde önceliğimiz hasta eğitimidir. Bu yüzden annelerimiz veya çocuk bakıcılarımızın bu konuda bilinçli olması en temel beklentimizdir.
- Annelerimiz ve babalarımız bilmeliler ki, taşma inkontinansı ile ilişkili pislenme, yani gaz çıkarma, sıvı veya katı dışkı kaçırma durumu normal hissiyatın kaybı ile ilgilidir ve istemli bir hareket değildir. Ailelerimizce genellikle ishal ile karışan bu durumun ayrımında olmak önemlidir.
- Düzenli bir barsak alışkanlığının sağlanması çok önemlidir. İçinde yemek sonrası tuvalette 5-10 dk oturup barsak hareketlerinin sıklığını düzenlemenin de bulunduğu, düzenli barsak eğitim programı sıklıkla faydalıdır. Ailelerin ‘’iyi bir tuvalet eğitimi nasıl verilir, çocuğumuza yaklaşım nasıl olmalıdır?’’ konularında bilinçli olmasını isteriz.
-
-
- Doktorunuz ile iletişim halinde olmanız çok faydalı olacaktır. Ev içinde alınacak önlemlerin ve uygulamaların haricinde, eğer doktor muayenesi sonucu sıkışmaya bağlı bir kabızlık düşünülmüş ise, bunu gidermek için enema uygulaması genellikle yararlıdır. Ardından bağırsak yumuşatıcılar idame tedavisinde kullanılmalıdır. İdame tedavisi doktorunuzun uygun gördüğü şekilde, sıklıkta ve genellikle düzenli bir barsak paterni oluşana dek ve dışkı geçişinde oluşan ağrı geçene kadar devam etmelidir.
-
- Spinal problemi olan çocuklar çekostomi ya da sigmoid tüpten düşük hacimli sıvı verilmesi ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.Çocuklarda kabızlığa ne iyi gelir?
-
Yazımızda belirttiğimiz önerileri toparlamak gerekirse;
- Çocuğumuzun bağırsaklarını harekete geçirmek için bacaklarını bisiklete biner gibi hareket ettirin. Bu esnada karnına yavaşça masaj yapın. Özellikle bebek yaş grubunda anal bölgesini uyarmak amaçlı yapacağınız ufak masajlar da bebeğinizin daha kolay kakasını yapmasına yardımcı olacaktır.
- Diyet; lif bakımından zengin gıdaların tüketilmesi ihmal edilmemeli, tam sıvı diyetten katı gıda içerikli rejime geçilirken titiz davranılmalıdır. Lif en çok meyvelerde, sebzelerde, arpa, buğday gibi tahıllarda bulunur. Diyet noktasında diğer önemli nokta ise yeterli sıvı alımını sağlamaktır.
- Çocuğumuz kakasını yapmaya çalışırken onu mümkün olduğunca rahatsız etmemeli, utandırmamalı ve kakasını yapmaya teşvik ederken bu konuda çok fazla zorlamamalıyız.
- Düzenli barsak alışkanlığının sağlanması çok önemlidir. İyi bir tuvalet eğitimi ve bu konuda çocuğumuza karşı sergileyeceğimiz tavır çok önemli bir aşamadır.
- Kabızlığa bağlı sıkışma neticesinde izlenen, genellikle istem dışı, ishal ile karışan fışkırır tarzda kaka yapma ya da iç çamaşırını kirletme durumlarında çocuğumuza kesinlikle kızmamalı, ceza uygulaması vb. davranışlardan uzak durmalıyız.
- Çok sık kaka yaptığı için çocuğumuza kızmamızın ya da çocuğumuzun duyacağı şekilde söylenmemizin, çocuğumuzda kaka tutma davranışını tetikleyeceğini aklımızdan çıkarmamalıyız.
- Çocuğumuzun süt içmesi elbette bizler ve siz aileler için sevindiricidir. Ancak çocuğumuz fazla miktarda süt içtiğinde kronik kabızlık ve demir eksikliği görülebilmektedir. Bu yüzden ailelerimize tavsiyemiz, bu konuda aşırıya kaçmamak ve normal sınırları aşmamaktır.
- Çocuklarda, tuvalete kolay ulaşım önemlidir. Özellikle okulda tuvalete gitmenin zorluğu kabızlık yapabilmektedir. Bu bakımdan dolayı, okula yeni başlayan çocuğumuza tuvalet eğitimi verilmeli, çocuk bu konuda cesaretlendirilmelidir. Mümkünse tuvalet alışkanlığı evde yapacak şekilde olmalı, okulda tuvaletini tutma durumunun önüne geçilmelidir.
- Kabızlık tanımında da belirttiğim üzere, çocuklarda nedeni bilinmeyen kabızlıkları ya da kaka tutma davranışını, organik bir nedene sekonder oluşan kabızlıktan ayırmak önemlidir. Patoloji düşündüğümüz her durumda, uzman görüşü almak, doktorumuzun vereceği tedaviyi uygulamak ve buna uygun yaşam tarzını benimsemek elzemdir.
Yeni anneler burada buluşuyor! Siz de aklınıza takılanları, merak ettiklerinizi veya öğrenmek istediklerinizi bize Forum Anne Bebek Kulübü üzerinden yazabilirsiniz. Kadınlar olarak birlikte güçlüyüz!
