Yazı İçeriği
Çocuklarda iştahsızlık nedenleri nelerdir? Çocuklarda iştahsızlık nasıl giderilir? İştahsız çocuğun iştahı nasıl açılır? İştahsız çocuğa ne yedirilmeli? Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Dündar Yaykıran, çocuklarda iştahsızlık nedenleri ve tedavisi konusunda merak edilenleri yazdı!…
İştahsızlık nedir?
İştah yiyeceklere karşı duyulan istek olarak tanımlanır. İştah bilinçli bir istek olup daha önce yiyecek ile olan deneyimlerden, besinin görünümünden olumlu veya olumsuz olarak etkilenir.
Gerçek iştahsızlık, bebeğin veya çocuğun yeterli büyüme ve gelişmesi için alması gereken temel gıdaları bile, değişik sebeplerden dolayı ret etmesidir.
Çocuklarda iştahszılık sıklığı
- İştahsızlık çocuklarda sık karşılaşılan bir sorundur.
- En sık görülen dönem yeni besinlere başlama dönemi olan 6-36 ay arasıdır.
- İştahsız bebeklerin çoğunda sebep besleme hatalarıdır.
- İştahsız çocukların, sadece %1-2’sinde ciddi bir neden mevcuttur.
- Ciddi iştahsızlık saptanan (boy ve kilo gelişimi etkilenmiş) olgularda; psikolojik kökenli infantil anorexia ve organik sebepler (hastalıklar) daha öncelikli olarak düşünülür.
- Bebeklik döneminde görülen ciddi iştahsızlık problemleri çözülmediği taktirde, adolesan döneminde bile devam edebildiği gözlenmiştir.
Çocuklarda iştahsızlık nedenleri nelerdir?
- Yanlış beslenme yöntemleri ve alışkanlıkları
- Ailenin yanlış değerlendirmesi (iştahsızlık yokken, varmış gibi algılanması)
- Dışkılama bozukluğu: kabızlık
- Anemi (kansızlık)
- Vitamin ve Mineral eksikliği (demir eksikliği, çinko eksiskliği, vitamim b12 eksikliği. vb.)
- Akut enfeksiyon hastalıklar ( kulak enfeksiyonu, bronşit, nezle, grip gibi enfeksiyon dönemleri)
- Psikojenik nedenler (Otizm, hiperaktivite, infantil anoreksiya)
- Kronik hastalıklar: sindirim sistemi Hastalıkları , gastrit, ülser, karaciğer hastalıkları, barsak hastalığı, gastroözefagial reflü hastalığı, karın ağrısı vs.
*****İştahsız çocukların, sadece %1-2’sinde ciddi bir neden mevcuttur. Yani iştahsızlık şikayeti ile doktora başvuran, boy ve kilo gelişimi normal çocukların %1-2’sinde;
-
- Psikojenik nedenler (Otizm, hiperaktivite, infantil anoreksiya)
- Kronik hastalıklar: sindirim sistemi Hastalıkları , gastrit, ülser, karaciğer hastalıkları, barsak hastalığı, gastroözefagial reflü hastalığı, karın ağrısı vs. gibi nedenler görülür.
Çocuklarda iştahsızlık nasıl giderilir?
Vitamin ve Mineral Desteği
Sağlıklı çocuklarda multivitamin ve mineral desteği iştahı arttıtmaz.
Gereksiz yere verilmelerinin kan düzeylerinde artışa ve toksik etkilere yol açabildiği gösterilmiştir.
Multivitamin ve mineral desteği, ancak eksikliği olan çocuklarda kullanılmalıdır.
Önemli Noktalar
- Kaşıkla ek besin başlanmadan önce bebek nöromotor açıdan olgunlaşmış olmalıdır. Oturma, baş tutma ve yutma fonksiyonlarının tam olması gereklidir.
- Bebeği kaşıkla tanıştırırken kasığın öncelikle üst dudağın altına değdirilmesi ve bebeğin gıdayı bu yolla alması sağlanmalıdır.
- Ek besinin aylara göre günlük verilme miktarı, kıvamı, verilme zamanı ve sunumu çok önemlidir.
- Bebeklik döneminde ek gıda porsiyonlarına dikkat edilmeli, bebeğin kendi yumruğu kadar yemek 1 porsiyondur.
- Yiyecekler karışım, bulamaç halinde olmamalı (yumurta, pernir, pekmez bulamacı gibi olmamalı) her besin ayrı verilmeli. Kendinizin yemeyeceği hiçbirşeyi çocuğunuza yedirmeyin.
- Ek besinin kıvamı çok önemlidir. 6 ay ek gıdaya başlarken: çok iyi ezilmiş pütürsüz 6-8 ay: iyi ezilmiş püre kıvamında 8-9 ay: pütürlü 9-12 ay: ufak parçalar halinde kıyılmış küçük parçalar 12.ay sonrası: ekmek, kreker, dilimlenmiş meyve
- Besleyen kişi ile bebek arasında uyumlu ve sevgi dolu bir ilişki olmalıdır. Besleyen kişi sabırlı ve hoşgörülü olmalı, özendirici ve teşvik edici olmalıdır.
- Bir yaşından sonra bebeğin kendi kendine yemesi teşvik edilmelidir.
- Bebeğin sevdiği ağız tadına uygun, çeşitli gıdalar verilmelidir.
- Katı gıdalara geçiş döneminde, kolay yutulabilmesi için katı gıdaların yanında sıvı içecekler verilmelidir.
- Fiziksel aktivite: Düzenli fiziksel aktivitenin çocuğun iştahını olumlu yönde etkilediği gösterilmiştir.
İştahsız çocuğun beslenmesi nasıl olmalı?
1- Anne sütüne 24 aylık oluncaya kadar devam edin.
2- Büyümesi ve gelişimi normal olan bebek için;
- Aşırı endişelenmeyi bırakın,
- Bebekler ilk 6 ay hızlı kilo alır ancak 6. aydan sonra kilo alımı giderek azalır. Bu normal bir durumdur.
- Doktorunuz gelişimi normal diyorsa normaldir.
- Çocuğunuzu başkasının çocuğuyla kıyaslamayın.
3- Çocuğun açlık ve tokluk hissini öğrenmesi için, çocuğun aç kalmasına izin verin, sürekli besleyerek sürekli tok tutmayın.
4- Ögün sayısı (atıştırmalar dahil) 5 i geçmemeli, 3 ana ve 2 ara öğün şeklinde olmalıdır.
5- Ögün süresi net olmalı, süre bittiğinde öğün bitmeli.
- Çocuğun öğün saatleri düzenli olmalı, çocuk aile bireyleri ile aynı anda sofraya oturmalıdır.
- Öğün aralarında iştahını kaçıracak tatlı (şeker ve çikolata) besinler verilmemelidir.
- Bu konuda çocukla ilgilenen bakıcı ve aile bireyleri de kararlı olmalı ve kurallara uymalıdır.
- Sofrayı hazırlayın
- 30 dakika içinde sofradakilerden yiyebileceğini sonra sofrayı toplayacağınızı söyleyin
- 30 dakika sonra az yese de, hiç yemese de sofrayı toplayın
- Bir sonraki öğüne kadar sadece su içmesine izin verin, su dışında birşey yedirip, içirmeyin.
6- Aile rol model olup destekleyici olmalı, çocuklarınız sizi örnek alır, onlara iyi örnek olun.
Çocuğunuzun sizin yemek yeme alışkanlıklarınızı aynen taklit edeceğini unutmayın. Sebze yemeğini sevmeyen bir babanın, yemeklerdeki bezelyeleri ayıklayan bir kardeşin bulunduğu bir ailede küçük bebeğin önüne koyulan her şeyi yiyip bitirmesi beklenmemeli. Elinizde tabakla televizyon izliyorsanız, çocuğunuzu sofrada oturup yemek yemeye ikna etmeniz kolay olmayacaktır.
7- Yeni gıda korkusu-neofobi ;
- Birinci yaşın sonunda başlayıp 18-24 ay arasında zirve yapar.
- Normal bir davranıştır.
- Aile tarafından yanlışlıkla seçicilik olarak tanımlanabilir.
- Öğün sırasında teklif edilmiş olan bir besin çocuk tarafından reddedilmiş ise farklı besin denenmeli ve ısrarcı olunmamalıdır. Besin belirli aralıklarla, zaman içinde çocuğa tekrar teklif edilmelidir.
- Yeni gıda baskı yapmaksızın 2-3 gün arayla, az miktrda 8-10 kez tattırılmalı
- Çocuklar her yeni besine ortalama 8-10 denemeden sonra alışıyor. Bu nedenle ilk denemede bir kase dolusu havuç püresini bitirmesini beklemeyin. Ancak bir kaşık bile olsa her gün bu yeni besini çocuğunuza tattırarak alışma sürecini sabırla bekleyin.
8- Yemek seçen çocuklar için öneriler
- Sebzeler sosların içinde vermeyi deneyin.
- Yeni gıdaları, sevdiği gıdalarla birlikte verin.
- Gıdalar ilgi çekici isimler ve şekiller verin.
- Çocuğun tabağı çocuğun ilgisini çekecek şekilde süsleyin, çocuğunuzun sofradaki gıdalardan kendisinin seçim yapmasına izin verin.
- Çocuklara yemek ve sofra hazırlığında görev verin.
9-Yemek porsiyonlarını çocuğun yaşına ve isteğine göre ayarlayın
10- Yemek sırasında çocuğun yemeğe ilgisini azaltan televizyon, tablet, telefonu kapalı tutun.
11- Bulamaç besinler yapmayın. 3 bebe bisküvisi, 1 kaşık pekmez, bir yumurta sarısı ve bir dilim peynir… Bulamaç besinler diye tanımlanan bu tür tarifler yapmayın, kendinizin yiyemeyeceği şeyleri çocuğunuza yedirmeyin.
12- 9 aylıktan sonra çocuğunuzu sizinle birlikte sofraya oturtun. Çocuğunuzun önüne koyacağınız küçük bir ekmek parçası veya köfte ile kendi kendine yemek yeme hazzına varmasını sağlayın.
13- Çocukların dikkat süresi çok kısadır ve uzun süre sofrada sabit halde oturmaya tahammül edemezler. İki lokma yedikten sonra ayağa kalkan çocuğunuzun peşinden, elinizde tabak çatalla koşuşturmayın. Onu birkaç kez uyarın ve toplam 30 dakika sonunda sofrayı kaldırıp, yediği besinle yetinmesini sağlayın ve bir sonraki yemek saatine kadar da su dışında herhangi bir gıda almasına engel olun.
14- Yemek için ceza veya ödül kullanmayın.
15- Doktorunuz önermeden iştah açıcı olarak nitelendirilen ilaçları (balık yağı, vitaminler gibi) kullanmayın. Doktorunuz gerekli görür, tetkik yaptırır ve eksiklik tespit edrese ona yönelik ilaç verecektir.
16- Ek besinin kıvamı çok önemlidir.
- 6 ay ek gıdaya başlarken; çok iyi ezilmiş pütürsüz
- 6-8 ay: iyi ezilmiş püre kıvamında
- 8-9 ay: pütürlü
- 9-12 ay: ufak parçalar halinde kıyılmış küçük parçalar
- 12.ay sonrası: ekmek, kraker, dilimlenmiş meyve
