Bebekler neden ağlar? Ağlayan bebek nasıl sakinleştirilir?

Bebekler neden ağlar? Ağlayan bebek nasıl sakinleştirilir? Ağlayan bebeğe nasıl davranılmalı? Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Kerem Yıldız, uykusuz anneler için ağlayan bebekleri sakinleştirmenin yollarını yazdı!..

Ağlayan bebek nasıl sakinleştirilir? 

Özellikle doğumdan sonraki ilk birkaç hafta daha sık olmak üzere tüm bebekler ağlar. Bir şeye ihtiyaç duyduklarında ağlarlar ancak ağladıklarında daima bir şeylerin ters gittiği anlamına gelmez. Bazen bebeğinizin neden ağladığı bellidir, örneğin altını kirletmiştir veya acıkmıştır. Ancak bazen ağlamalarının nedenini bulmak bu kadar kolay olmaz. Bebeğinizin neden ağladığını bulmak için genellikle tüm olası sebepleri değerlendirmeniz gerekir. Bebeğinizin ağlaması anormalse (çok yüksek sesli ya da hıçkırıklarla ağlıyorsa) veya 2 saatin üzerinde aşırı sesli ağlıyorsa ağlama bebeğinizin hastalığının da belirtisi olabileceğinden tıbbi yardım alınması önerilir.

Bebeklerde uzun süreli ağlamaya yol açan nedenler

Açlık: Özellikle yenidoğan döneminde bebekler her istediğinde emzirilmelidir. Beslenme sürecinin üzerinden 3 saat geçmişse, bebek uyandırılmalı ve beslenmelidir. Anne ve bebek arasındaki en etkili iletişim emzirme yoluyla olur. Bebekler açlıklarını ağlayarak anlatır. Özellikle bebek ilk aylarında midesi küçük olduğu ve sindirimi hızlı gerçekleştiği için çabuk acıkır. Çabuk acıktığı için de bunu ağlayarak belli eder.

Gaz sancısı: Bebekler 2 veya 3’üncü haftada gaz sancısı yaşayabilir. Bu süreç ikinci aylarına kadar tırmanır ve sonrasında yavaş yavaş kaybolur. Bunun sebebi bebeklerin bağırsaklarının yeni düzene alışıyor olmasıdır. Gaz sancısı için mucizevi bir ilaç yoktur. Bu geçici bir süreçtir. Bebeğin bağırsakları olgunlaştıkça, sağa-sola hareket etmeye başladıkça gaz konusu da çözülecektir. Kolik denilen ağır gaz tablolarında pediatri uzmanının önereceği masajlar, bazı gaz ilaçları, bol ten teması, araba ile gezinme, rahatlatıcı müzikler eşliğinde ağlamalar hafifletilebilir.

Diş çıkarma: Bebeklerin 4. ayından sonraki dönemde görülen huzursuzluk ve ağlama şikayetlerinin bir kısmı diş çıkarmayla ilgilidir. Bu dönemde keyifsiz olan bebekler beslenmeyi reddeder, hafif ateşlidir ve salya miktarı artar. Diş çıkarma döneminde aralıklı ve anlamsız ağlama atakları görülebilir. Diş jellerin kullanılmasının diş etlerindeki kaşıntı ve ağrı hissini azalttığı bilinmektedir.

Turnike sendromu: Bebeğin üzerine örtülen çarşaf, battaniye, yorgan, iç çamaşırı, kıyafetinin bir parçasının ya da anne saçının parmaklarına veya herhangi bir uzvuna dolanması ve bu bölgeyi sıkıştırması sonucu oluşur. Bu nedenle huzursuz olan bebekler tamamen soyulmalı ve bütün vücut bölümleri dikkatle incelenmelidir.

Aşı reaksiyonları: Bebeklere aşı yapıldıktan sonra 8-12 saat içerisinde huzursuzluk ve ağlama nöbetleri görülebilir. En sık difteri-boğmaca-tetanoz aşısı sonrası huzursuzluk yaşanır. Bu aşıyı olan bebeklerin 3’te 1’inde, 2 saatten az süren ağlama şikayeti bildirilmiştir. Rahatlatıcı olarak doktorunuzun önereceği ilaç kullanılabilir. 

İlaç reaksiyonları: Annenin kullandığı bazı ilaçlar, emzirme yoluyla bebeğe geçerek huzursuzluk yaratabilir. Doktorunuz önermeden ilaç kullanımından kaçınmak gerekir.

Ev ısısı: Bebeklerin küçük olduğu için çabuk üşüyecekleri düşünülmektedir. Bunun için yaz günlerinde camlar kapalı tutulur, kış günlerinde evin sıcaklığı artırılır. Bu durum minik bebekleri rahatsız edebilir ve ağlamalarına sebep olabilir. Ortamın ısısının 24 derece civarında tutulması bebeklerin sıcaktan sıkılmaması için uygundur.

Kıyafetleri: Bebeklerin anne karnından çıktıktan sonra üşüyecekleri fikrinden yola çıkarak pek çok aile onları kalın ve sıkı giydirmek ister. Oysa kendi kıyafetinizden bir kat fazla giydirilmeleri yeterlidir. Çünkü kalın ve fazla giydirilen bebekler sıcakladıkları için rahatsız olup ağlayabilirler. Zamanında doğan bebeklerde ilk 10 gün, erken gelen bebeklerde ilk 15 gün başlık takılması yeterlidir. Bunun yanında ilk bir ay boyunca farklı olarak eldiven takılması uygundur. İlk bir aydan sonra eldiven kullanmaya gerek yoktur çünkü bebekler ellerine bakıp; ten teması kurmak isteyecektir.

Havasız ortam: Soğuk dönemlerde evlerde kalorifer yanmaya başlar. Ortamın havası buna bağlı olarak azalır ve kurur. Bu nedenle havasız ortamlarda bebekler rahatsız olabilir. Ev ortamı sık sık havalandırılmalıdır.

Burun tıkanıklığı: Yetişkinler ağızdan ve burundan nefes alabilmektedir. Ama bebekler ağızdan nefes almayı bilmemektedir. Eğer bebeğin burnu tıkanırsa, ağızdan nefes almayı bilmediği için ağlama meydana gelebilir. Özellikle kalorifer yanan evlerde ortam kuruduğu için bebeklerin mukozası da kuruyup şişer. Buna bağlı olarak burun tıkanıklığı sürekli hale gelir. Pediatri uzmanının önereceği serum fizyolojikle bebeğin burnu düzenli aralıklarla temizlenmelidir. Bu sayede ağlamanın da önüne geçilebilir.

Gıda alerjileri: Gazla karıştırılabilecek ama son zamanlarda popüler olan bir konu da gıda alerjileridir. Annelerin emzirme sürecinde yediği bazı gıdalar ya da anne sütü yetersizliğinde kullanılan bazı mamalar bebeklerde gıda alerjisi tablosuna neden olabilir. Gıda alerjilerinde tek belirti ağlama değil ama buna eşlik eden bebeğin vücudunda egzama döküntüleri, ciddi kusmalar, popolarının kenarında ciddi pişikler, kanlı-mukuslu kakaları varsa alerjiyi düşündürebilir. Bir pediatri uzmanından yardım alınarak, annenin kendi beslenmesini de düzenlemesiyle gıda alerjilerine bağlı ağlama sorunları da çözülebilir.

İdrar yolu enfeksiyonları: Yine unutulmaması gereken bir tablo da çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarıdır. “Bebek ağlamasıdır” deyip çok sayıda idrar yolu enfeksiyonları atlanabilir. Burada da eşlik eden ateş, kusma, emmede azalma, tartıda düşüş gibi kriterler vardır. Pediatri uzmanına danışılması gereken bir durumdur. Ayrıca bazı bebekler kum dökebilir. Buna da annelerin aldığı bazı vitaminler, bebeğe verilen bazı vitaminler ya da metabolik sorunlar kuma sebep olabilir. Kum dökerken bebekler de ağrı çektiği için ağlar.

Kulak enfeksiyonları: Kulaktaki enfeksiyonlar, kulakta sıvı birikmesi de ağlamaya sebep olabilir. Çok ciddi burun tıkanıklıkları kulaklara vurabilir. Bebekler ağlarken kulaklarına dokunabilir ya da onları çekebilir. Bu nedenle bir pediatri uzmanına gidilmesi gerekmektedir.

Kabızlık: Anne sütüyle beslenen bebekler günde 6-8 kez kaka yapabilir, bazen de bir hafta boyunca kaka yapmayabilirler. Bebekler mutluysa sorun yoktur ancak tam tersi huzursuzluk, ağlama, karında şişlik gibi bir durum varsa uzmana danışmak gerekmektedir. Ayrıca bazı bebekler kabız olduklarında makatlarında çatlak meydana gelebilir. Bu durumda da bebekler ağlayabilir.

Bunların dışında özellikle büyümenin hızlanmasına bağlı olarak bebeğin artan ihtiyaçları karşılanamazsa, bebekler bir ifade şekli olarak da ağlayabilirler. Bazı bebekler ise diğerlerinden daha çok ağlarlar, daha fazla kucağa alınmak ve taşınmak isterler.

Yenidoğan bebeklerle ilgili sakinleştirme tekniklerinde uzmanlaşmış ünlü pediatrist ve yazar Harvey Karp, en etkili beş yöntemden sık sık söz eder. Bu yöntemler Harvey’in 5S’i olarak bilinir son 25 yılın en iyi yöntemleri olarak geçer. 

• Swadling: Kundak,
• Side – Stomack Position: Yan veya karın üstü yatırma,
• Shusing: “şş” yapma, ağzınızla “eee eee eee” şeklinde ninni de söyleyebilirsiniz.
• Swinging: Kolunuzda hafif hafif sallama,
• Sucking: Emzik emme, emzik almıyorsa kendi parmağını da emebilir

Şimdi bu yöntemlerin tek tek üzerinden geçelim.

Kundak

Sadece Harvey yöntemlerinden biri değil anneannelerimizin de sık kullandığı bizim kültürümüze ait bir yöntemdir.

Bebekler belli reflekslerle doğarlar. Bazen bebeğinizin durup dururken irkildiğini ve eğer uyuyorsa bunun etkisi ile uyandığını gözlemlersiniz. Kundaklama bebeğin bu istemsiz hareketlerini sınırlandırmak ve ana rahmindeki gibi sıkı ve çevresi sarılmış hissetmesi için kullanılır.

Kundaklamaya karar verirseniz çok sıkı olmayan ve bebeğinize küçük – dar gelmeyecek bir kundak tercih edin. İlerde bıraktırmanın kolaylaşması için yani olası bağımlılığı engellemek için sadece uyku vaktinde veya sakinleştirmeye çalışırken sarabilir diğer zamanlarda serbest bırakabilirsiniz.

Bebek dönme beceresi geliştirdiğinde kundaklamayı bırakmanız gerekir çünkü elleri kundakla bağlı bir bebek yüzüstü döndüğünde tekrar geri dönemez.

Kundak bıraktırma vakti geldiğinde kundağın aşılması birinci gün kundağı biraz gevşek bağlayın ikinci gün sağ elini çıkarın, üçüncü gün sağ elini kundakta bırakıp sol elini çıkarın dördüncü gün iki elini de çıkarın beşinci gün kundaktan çıkarın

Emzik

Bebekler emme refleksi ile doğar ve özellikle yenidoğan bebeklerde bebeğin emme refleksini tatmin etmesi açısından emzik kullanımı tavsiye ediliyor. Ayrıca emzik, bebek ölümü sendromu “SIDS” durumuna karşı tavsiye edilen güvenlik önemlerden biridir.

Emzik kullanımında dikkat edilmesi gereken en önemli şey kullanıma başlama ve bıraktırma dönemleridir. Bebek doğar doğmaz emzik sunulması meme reddi riski oluşturabilir. Bu nedenle bebeğe emme alışkanlığını oturtması için bir hafta gibi bir zaman verip daha sonra emzik verilmelidir.

Bebek emmek istemiyorsa farklı türde emzikler denenebilir, hiçbir şekilde ilgisini çekmiyorsa annenin ısrar etmesine gerek yoktur. Pekmeze veya şekere bulama gibi uygulamalardan kaçınılmalıdır. Çünkü ilk altı ay, ufak miktarlar da olsa bebeğe anne sütü veya formül mama dışında hiçbir şey verilmemelidir.

Bebeğinize uykuya geçişi sırasında emzik sunabilirsiniz ama uyuduktan sonra ağzından düşüyorsa tekrar vermek için uğraşmayın. Uyutmadan önce emziriyorsanız karnı doyduktan sonra kucağınızdayken memeden ayırıp emzik vererek yarı uyanık şekilde yatağa yatırabilirsiniz. 

Emzik kullanımın çocuğun ağız ve diş yapısını olumsuz etkileyebileceğine dair uzman görüşleri olduğundan 5-8. aylar arasında kademeli olarak bıraktırmak gerekir. 

Bebeği sallama

Harvey’in 5S’sinde sallama var. Tabii bizim kültürdeki gibi ayakta sallama veya beşikte hızlı hızlı sallama değil kolda hafif hafif sallama şeklinde. Bu şekilde sallama bebeğin anne karnında hissettiği minik sarsılmalara benziyor ve bebeği rahatlatıyor. Kolik ve gaz sancılarına da iyi geliyor.

Beyaz gürültü ve ninni

Anne karnındaki fetüs 15 haftalık olunca işitme duyusu gelişmeye başlar. Duyduğu annenin; kan dolaşımı, kalp atışı, sindirim sistemi gibi fonksiyonlarının sesi ve dışardan duyduğu ritmik mırıltılar. Anne sesini de mırıltı şeklinde duyuyor ve doğana kadar aşinalık kazanıyor. Harvey Karp’ın yazdığına göre duyduğu sesler elektrikli süpürge sesinden daha gürültülü bir ortamdan dünyaya geliyor yani anne karnı sandığımız gibi sessiz sakin bir ortam değil.

Yapılan çalışmalar bu seslerin “beyaz gürültü” denen seslere benzediği ve bebeklerin dünyaya geldikten sonra kendisine tanıdık gelen bu tür sesleri duyduğunda sakinleştiğini kanıtlıyor.

Peki nedir bu beyaz gürültü? Fön makinası, elektrikli süpürge, akan su, arabada giderken duyulan sesler, çamaşır makinası çalışma sesi.

Bebeğinizi sakinleştirmek için bu sesleri direk olarak dinletebileceğiniz gibi internetten açıp dinletebilirsiniz. Son zamanlarda beyaz gürültü uygulamalarının sayısı da arttı. Telefonunuza indirip dinletebilirsiniz.

Her şeyde olduğu gibi yine anne kendisi hiçbir şeye ihtiyaç duymadan bebeğinin kucağına “şşşş” veya “eee, eee, ee” diye fısıldadığında en etkili beyaz gürültüyü dinletmiş olacaksınız. En iyi beyaz gürültü ninnidir diyebiliriz.

Bebeklerin ağlamadığı, sakin, mutlu, sağlıklı günler dilerim.