Bebeklerde besin alerjisi nedir, nasıl anlaşılır?

Bebeklerde besin alerjisi belirtileri nelerdir? Besin alerjisi nasıl anlaşılır?  Bebeklerde besin alerjisi tedavi edilmezse ne olur? Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Doç. Dr Fatih ÜNAL, bebeklerde besin alerjisi hakkında merak edilenleri yazdı! 

Besin alerjisi (besin reaksiyonu) nedir?

Vücudumuza besinler alındığında vücudumuzun savunma mekanizması ilgili besin proteinini tolere edilebiliyorsa alerji gelişmemekte, eğer vücut alerjeni tanıyamıyorsa- tolere edemiyorsa besinlere karşı istenmeyen belirtiler oluşmaktadır. Oluşan bu belirtilere besin reaksiyonu ya da besin alerjisi denilmektedir.

Besinlerde bulunan proteinlere karşı vücudun bağışıklık sistemi yoluyla oluşan yanıtlara besin alerjisi denilmektedir.

Besin reaksiyonu ise besin ve katkı maddelerinin alımından sonra vücutta oluşan anormal yanıta da besin reaksiyonu denilmektedir.

Besin alerjisi en sık hangi besinlerle oluşmaktadır?

Süt, soya, yumurta,  buğday, gluten, yer fıstığı ve diğer kabuklu çerezler, balık ve kabuklu deniz ürünleri ile oluşmaktadır.  Bizim ülkemizde ise susam, süt ve yumurtadan sonra en sık 3. en sık besin alerjisi nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Okumalısınız: Alerjik bebekler nasıl beslenmeli?

Besin alerjileri niçin önemlidir?

Yapılan çalışmalarda Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD ) her 13 çocuktan birisi besin alerjisi yakınması ile doktorlara başvurmaktadır. Bunların azımsamayacak kadar bir kısmında ise besin alerjisi ile ilişkili  anaflaksi  gelişmektedir. Yine ABD ‘de her üç dakikada bir acil servise besin ilişkili anaflaksi yakınması ile baş buru olmaktadır. Son 15 yılda yapılan çalışmalarda besin alerjilerinin görülüş  sıklığında % 50 artış tespit edilmiştir. Bu nedenle besin alerjileri önemlidir. Çocuklarımıza sağlıklı, güvenli bir dünya bırakmak onların gelecekleri için alerjiyi önlemek açısından önemlidir.

Besin alerjisi en sık hangi  organlar tutulmaktadır?

Besin alerjisinde en sık deri (%60) tutulmakta, bunu sindirim sistemi (%50-60 ) ve solunum sistemi (%20) tutulumu izlemektedir.

Okumalısınız: Bebek ve çocuklarda besin alerjisi nasıl anlaşılır? 

Besin alerjileri nasıl oluşmaktadır?

Besinlere karşı oluşan reaksiyonlar vücudun bağışıklık sistemi ile oluşmaktadır.  

Besin alerjileri 

1. IgE aracılıklı
2.  IgE aracılıklı olmayan  ( non-IgE ) şeklinde veya 
3. Her ikisinin de  rol aldığı ( miks ) tip  olmak üzere 3 tipe ayrılmaktadır. 
4. Genetik, çevresel ve beslenme alışkanlıkları, aşırıı hijyen temizlik- alerjiyi tetikleyebilmektedir.  IgE ile ilgili olan besin alerjileri  çocuklarda %5-15, IgE aracılı olmayan besin alerjileri ise %0.16-17 oranında görülmektedir.

Besin alındıktan ne kadar süre sonra besin alerjisi ile ilişkili belirtiler oluşmaktadır?

Besin alımından sonra alerjik belirtiler erken ve geç olarak oluşmaktadır.

1. IgE aracılıklı olan besin alerjilerinde birkaç dakika ile iki saat arasında 
2. IgE aracılı olmayan (non-IgE ) besin alerjilerinde ise besin alımından sonra iki saat ile iki hafta arasında geç belirtiler olarak  oluşabilmektedir.

Besin alerjilerinde gelişen bulgular 

Çocuklarda yaşamın ilk bir ayında besin alerjisi düşündüren bulgular ?

Yaşamın ilk aylarında besin alerjisi düşündüren bulgular sıklık sırasıyla;  sindirim sistemi, deri ve solunum sistemi şeklinde gelişebilmektedir.

Besin alerjilerinde gelişen bulgular ise şu şekilde özetlenebilir;

Huzursuzluk, sebebi bilinmeyen ağlama, makat bölgesinde tekrarlayan  pişikler yaşamın ilk bir ayında geçmeyen kolik sancıları,

Yaşamın ilk bir ayında egzama, besin alımını takiben ürtiker( kurdeşen ), ciltte kızarıklık, kabarıklık hazır mama ile başlayan kabızlık, ishal, yaşamın ilk aylarında  mukuslu ( sümüksü, yapışkan  ) dışkı ile birlikte dışkı üzerinde  noktasal veya çizgisel kan olması, beslenmeyi red, yaşamın ilk ayında beslenmeyi takiben kusmalar, tedaviye yanıtsız reflü hastalığı, büyüme gelişme geriliği, burun akıntısı, hırıltı, öksürüğünün olması şeklinde olabilir.

Besin alımından 1-2 saat sonra yaşanmış olan anaflaksi, şok öyküsü de besin ile ilişkili enterokolit sendromunu düşündürür. 

Besin alerjisi testleri her zaman  pozitif  yanıt verir mi?

Besin alerjisi tanısı için yapılan testler özellikle sindirim sistemini tutan alerjilerde ancak %23 oranında pozitif sonuç elde edilmektedir. Kan testleri ve deri testleri çoğu kez bize yol göstermemektedir. Pozitif çıkan deri ve kan testleri tek başına yeterli değildir. Kanda spesifik testlerin pozitif olması sadece bebeğin veya çocuğu bu besin ile duyarlanmış olduğunu gösterir. Yapılan testler ile klinik belirtiler ile birlikte değerlendirilmelidir.

Besin alerjisine bağlı proktokolit – kalın bağırsağı tutan tipinin- tanısı süt çocukluğu döneminde nasıl konulmaktadır?

Alerjiden sorumlu besin örneğin süt veya yumurta bebek sadece anne sütü alıyorsa anne diyetinden, bebek 6 ay üzerinde ise bebeğinde diyetinden 2-4 hafta çıkartılır. Belirtilerin gerilemesi beklenir. Eğer yanıt alınmamış ise bebeğin bu besinlere karşı alerjisi yoktur ya da çoklu besin alerjisi olabilir. Yanıt alınmış ise alerjen besin verilerek test edilir. Belirtiler oluşuyorsa besin alerjisi olan bebeğe 6 ay süt protein alerji diyeti yapılır. Anneye kalsiyumdan zengin besinler ve kalsiyum içeren bir ilaç ile destek yapılır. Eğer bebek mama alıyorsa maması alerji ile ilişkili özel mamaya geçilir.

Okumalısınız: Hurmalı alerjik bebe bisküvisi tarifi

Besin alerjisi olan bebek mama ile besleniyorsa mama tercihi nasıl olmalıdır ? 

Eğer alerjen besin bulunmuş ise,  sorumlu  besini içeren ürünler bebek anne sütü alıyorsa anne ve bebeğin diyetinden çıkartılır. Altı ay süre ile sıkı diyet doktor kontrolü ile yapılmalıdır.

Eğer süt protein alerjisi düşünülmüş ve bebek  anne sütü alıyorsa bu dönemde anne diyetine kalsiyumdan zengin besinler eklenir. Kalsiyum içeren  ilaç  anneye verilmelidir.

– Bebek  mama ile besleniyorsa; Klinik yanıta göre  kısmi hidrolize veya tam hidrolize mama verilmelidir. Ancak atopik dermatit, anaflaksi gelişme öyküsü , kilo kaybı, çoklu besin alerjisi olanlar ve kısmi hidrolize mamayı sindiremeyen bebeklerde tam hidrolize mama ( amino asit bazlı formüla ) verilmelidir. 

– Süt alerjisi için başlanan mamaların, protein, karbonhidrat ve yağ içerikleri yanında vitamin mineral içerikleri anne sütü ve diğer mamalar ile aynıdır. 

– Tamamlayıcı beslenme zamanında başlanmalı, besin tarifleri bu konuda deneyimli hekimler tarafından yapılmalıdır.

– Diyet açılırken  sorumlu besin merdiven basamağı şeklinde diyete yavaş yavaş eklenir. Süt ve yumurta alerjilerinde ilk olarak fırınlanmış ürünler diyete eklenir. Bebek anne sütü alıyor ise önce anne diyetine, sonra da bebeğin diyetine basamak basamak eklenir. Böylece gelişebilecek alerjik reaksiyonlar daha iyi gözlenir, diyet mutlaka doktor kontrolü ile açılmalıdır.

Hepinize sağlıklı günler diliyorum…

Sevgilerimle