Yazı İçeriği
Son yıllarda gıda güvenliği ile ilgili ciddi problemler gündeme gelmeye başladı. Bu problemlerin yanı sıra sahte vitaminler ve gıda takviyeleri de halk sağlığını tehdit ediyor. Hekim İlaç CEO’su ve Argivit markasının kurucusu Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzm. Dr. Murat Doğan, vitamin takviyeleri konusunda merak edilen soruları yanıtladı.
Güvenilir vitamin takviyeleri nelerdir?
Güvenilir vitamin takviyesi ile süreç takibi yapılabilen, analizleri yapılmış, üretim koşulları sağlıklı olan ve içeriği risk taşımayan ürün nitelenmek istenmektedir. Bir de güvenilir ürün tedarik zinciri olmalı. Bu da ürünün sektörel olarak bağlı olduğu alandaki üreticiden tüketiciye kadar olan sürecin gerekli standardını sağlar.
Örneğin bir peynir üretildiyse; hayvanların beslenmesi, ürünün soğuk zinciri, konulduğu kabı, taşındığı nakliye birimini ve son satış yerinin denetimini sağlamak güvenilir ürün sağlayan bir yoldur .Gıda takviyelerinde ise yine hammadde seçimi, üretimi ve satış süreci güvenilir ürün sağlayan basamaklardır.
Genelde kimyasal içeriği yoğun olabilen gıda takviyeleri isim masum olsa da tehlike oluşturabilir. Bir etken nitelenirken pek çok hammadde kullanılabilir. Çinko herkes tarafından bilinir ama çinko sülfat, çinko glukonat, çinko oksit gibi bir çok hammadde bunun kaynağı olarak kullanılır. Bu gibi hammaddeler arasında fiyat farklılığı maliyeti etkileyecektir.
Tüketiciyi koruyacak en güvenilir hammaddeyi almakta güvenilir ürün kapsamındadır. Fiyat ucuz olsun diye halk sağlığını riske sokacak merdiven altı üretimler genelde bu riski taşırlar.
Bildiğimiz gibi gıda takviyelerinin ruhsatı Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verildiğinden, gıda işletme numarası olan her yer gıda takviyesi üretme hakkına sahiptir.
Bazı yerler ise ruhsat almadan taklitlerle ürünü üretip piyasaya vermektedir. Bu üretim yerlerine merdiven altı üretim tesisi adı verilmektedir. Bu üretim yerlerinin bazı standartları sağladığını varsaysak bile çocuklarımıza verdiğimiz gıda takviyeleri özellikle hassas bir konudur. Bazı üretim tesisleri de onayı aldıktan sonra üretim sürecini standartlarda yapmamakta, bu işletmeler de aslında merdiven altı ile eş sayılabilir.
Sonuçta “gıda takviyesi” denen tanımlama çok masum gibi görünebilir fakat basit anlamda vitamin zehirlenmesi denen bir durumda vardır. Doz olarak yüksek verilmesi veya düşük dozun verilmesi iki taraflı hastalık yapabilmektedir (raşitizm veya böbrek taşı). Burada güvenilir ürün olması ve içeriğinin tabloyla uyumlu olacak şekilde dikkatli üretim yerlerinde üretilmesi uygundur.
Tüm bu süreçleri takip edildiği, üretimin en hassas olarak yürütüldüğü ve satış kanallarının bu ürünlerin tüm olumsuzluklarını bilip ona göre rafına seçerek ürünü koyduğu sistemin tümüne birden güvenilir gıda zinciri diyebiliriz. Bu şartları sağlayan gıda takviyeleri gönül rahatlığıyla alınabilir.
İşte tam da bu noktada Türk Eczacılar Birliği bünyesinde kendi iç denetimlerini yapan ürünler üreten Novagenix, benim çok önemsediğim ve güvenilir ürün olarak değerlendirdiğim gıda takviyesi üreticisidir.
Bu tarz iç denetimleri sağlam ve güvenilir üretim yapan şirketler seçilmelidir. Hekim ilaç olarak bizde bu koşulları önemseyip uyguluyoruz. Ayrıca ürünü eczaneden temin etmekte şu an içi en güvenilir ağın bir parçasıdır.
Kimler vitamin kullanabilir?
Vitamini ihtiyacı olan ve hekimine danışarak ne ihtiyacı olduğunu bilen herkes kullanabilir. Tabi burada ilginç olan ve bilinemeyen durum ihtiyacın olup olmadığı konusu. Kabaca gelişim geriliği olan, devamlı hastalanan veya testlerde eksikliği saptanan vitaminler dışarıdan alınmalıdır. Bazı durumlarda ise ihtiyaç seviyesi artabilmektedir.
Örneğin kış dönemlerinde C vitamini , çinko , betaglukan, quercetin tarzı ürünlerin kullanımı önerilmektedir.
Güvenilir vitamin markalarını nasıl anlayabilirim?
Genelde üreticileri tanımak önemlidir. İyi üretici zaten kötü üretim şartlarına sahip diğerlerinin arasından sıyrılıp sektör tarafından bilinir.
Örneğin; Novagenix, Türk Eczacılar birliğine bağlı bir kurum. Aynı zamanda ar-ge merkezi var ve üretim aşamaları çok dikkatli bir şekilde çalışmakta. Bu üreticinin ürettiği markalarda aradan sıyrılıp piyasada hak ettiği yeri rahatlıkla alabilmektedir.
Örnek vermek gerekirse; Argivit markası bir gıda takviyesidir ve uluslararası yayınlarda yer almış bir üründür. Kutu üzerinde güvenilir ürün belgesi ibaresi yer almaktadır. Güvenilir ve en iyisinden bir vitamin markası satın alırken üretim yerlerinin markalaşmış bir ürünü varmı diye bakmak gerekir. Bu tarz üretim ve satış sürecine dikkat edip, hassas davranan şirketlerin ürünleri güvenle kullanılabilir.
Güvenilir üretim tesisi hakkında bilgi verebilir misiniz?
Hekim İlaç olarak Novagenix’te üretim yaptığımızı belirtmiştim. Novagenix’te öncelikle ürünlerin içerisindeki kullanılan etken maddelerin birbiri arasındaki geçimsizlik olup olmadığı, Ph değerleri, böbrek yükünü önleyecek osmolaritesi, üretim sırasında ve üretim sonrasında analiz raporlarının yapılması ve raporlanması yapılmaktadır.
İyi üretici zaten içeriği iyi olmayan ve toplum sağlığına zarar verecek bir ürünü üretmez. Sonrasında da ürün takibini devam eder ve gerekli durumda ürünleri çekerek raflardan toplayabilir.
Son yıllarda vitamin ve gıda takviyesi gibi sağlık ürünlerinin marketlerde satılması gündeme gelmiştir. Bu tarz bir durumda mağazalarda veya bakkallarda satılacak ürünlerin nasıl takip edileceği ve denetleneceği dikkatli olunması gereken bir durumdur.
Vitamin ve gıda takviyelerinde kullanılan sahtekarlıklar nelerdir?
İçerik ve etken madde güvenliği özellikle bitmiş, ürün üretilirken ve satışa sunulurken yapılan standart dışı uygulamalarda olabilir. İlaç etken maddeleri eklenip gıda takviyesi gibi satılabilmektedir. Genelde kutu üzerinde etken madde kısımlarında yazan ile şişe içerisine veya tablet içerisine aynı etken bulunmayabilir.
Genelde dozlar arasında uyumsuzluk görülür. Son kullanım tarihi geçmiş ürünlerin etiketleri değiştirilerek yeniden kutulama yapıldığını bile duyuyoruz. Bu nedenle güvenilir ürün üzerinde durulmalıdır.
Sahte vitamin takviyeleri nasıl anlaşılır?
Sahte vitamin takviyelerini gözle anlamak mümkün değildir. Fakat bazı ipuçları bize kuşku verebilir. Bu ipuçları; piyasada olacak ederin çok altında satılması, internette satılırken eczanelerde bulunmaması, doktorlar tarafından önerilmemesi veya üretici adresi ile araştırıldığında böyle bir üreticiye ulaşılamaması vb. Bazı ürünlerin üreticilerinin yeri de bulunamaz, resmi internet siteleri de yoktur.
Güvenilir vitamin markaları hangi belgelere sahip olmalı?
Resmi internet sitesi, analiz sertifikaları, üretim yerini belirten gıda işletme numarası, üreticinin adres bilgileri, güvenilir ürün sertifikası ve iyi bir üretim yeri için gerekli İSO ve üretim şartı belgelerinin olması önemlidir.
Vitamin takviyelerini nereden satın alabilirim?
Vitaminler ve gıda takviyeleri tıpkı ilaçlar gibi eczaneden alınmalıdır. Türkiye‘de bu sağlık ürünlerinin markette satılacak koşulların ve denetim mekanizmalarının olduğunu düşünmüyorum.
Üretim sürecinin ve satış sürecinin kontrollü olması gerekir. Bu konuda pek çok gıda takviyesinin ilaç gibi etkileri düşünüldüğünde; Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlığı ortak komisyon ve yönetmeliklerinin yayınlanarak standartlar oturtulmalı ve sonrasında satış kanalları denetlenmelidir. Şu an için koşulların market satışlarına uygun olmadığına yönelik büyük kaygılarım mevcut. Tabi bu benim şahsi kanaatim.
Bilinçsiz vitamin kullanmanın zararları nelerdir?
Vitaminler aslında bir çeşit kimyasal maddedir. Vücutta çok fazla görevde bulunmakta, her vitamin farklı görev üstlenmektedir. Örneğin en çok duyduğumuz D vitamini aslında bir hormon gibi davranmaktadır. Kemik olgunlaşması, bağışıklık sistemi ve bir çok enzimatik sürecin işlevlerinde önemlidir. Bu durumlar düşünüldüğünde yarar yanında zararda verecek durumlar da söz konusu olabilir.
Örneğin; yüksek dozlar vücut organlarına ve işlevlerine zarar verebilir. İlaç kullanıyorsak etkileşim yapıp ilacın etkisini azaltabilir veya tersine etkisini artırıp olumsuz yan etkilere sebep olabilir. Özellikle ilaç etken maddesi içerisinde olan sahte bir ürünü almış tüketici ilacın verebileceği tüm zararları yaşayabilir.
İlandır.
