Emzirme döneminde dikkat edilmesi gerekenler

Emzirme, sadece bebeklerin beslenmesi için önemli bir süreç değil, aynı zamanda annelerle bebekleri arasında güçlü bir bağın oluşturulmasını sağlayan özel bir deneyimdir. Bu nedenle 1-7 Ekim tarihleri, dünya genelinde Emzirme Haftası olarak kutlanıyor. Bu özel hafta, annelerin ve bebeklerin sağlığını desteklemek ve emzirme ile ilgili farkındalığı artırmak amacıyla düzenleniyor. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Hilal Kızıldağ, emzirme ve anne sütünün faydaları ile ilgili sorularımızı yanıtladı. İşte emzirme döneminde dikkat edilmesi gerekenler!

Emzirme haftasının önemi nedir?

Anne sütü ile beslenme, çocuğun sağlığı ve gelişimi için temeldir. Çocuk sağlığı ile ilgili kuruluşlar, ülkelerin sağlık bakanlıkları, bebeklerin doğumdan itibaren ilk altı ay boyunca sadece anne sütüyle beslenmeleri, 6.aydan sonra uygun tamamlayıcı besinler başlanarak emzirmenin en az 2 yaş ve ötesine kadar sürdürülmesi önerilmektedir. Toplumda anne sütü ile beslenmenin desteklenmesi, yaygınlaştırılması önemlidir. Bu kapsamda emzirme haftasında tüm sağlık kuruluşlarında anne sütü ve emzirme ile ilgili çalışmalar ve halk eğitimleri yoğun olarak devam etmektedir. Bu da anne sütü ve emzirme bilincini kazandırmak açısından oldukça yararlı olmaktadır.

Okuma önerisi: Hamilelikte emzirme, tandem emzirme nedir?

Anne sütünün bebek için faydaları nelerdir?

Anne sütü yenidoğanlarda optimum büyüme ve gelişme için gerekli olan tüm sıvı, enerji ve besin öğelerini içeren, biyolojik yararlılığı yüksek, sindirimi kolay doğal bir besindir. Sadece bebeğin besin ihtiyaçlarını karşılamaz. Aynı zamanda anti-mikrobiyal, anti-inflamatuar, immun düzenleyici maddeler, canlı hücreler, büyümeyi destekleyen hormonlar, kanserden koruyucu protein-lipid kompleksi, epigenetik bilgi kaynaklığı yapan microRNA’lar içeren benzersiz bir bileşime sahiptir.

– Çalışmalar ve meta-analizler 6 ay boyunca yalnızca anne sütü ile beslenmenin alt solunum yolu enfeksiyonları, şiddetli ishal, orta kulak iltihabı oranlarının azalmasıyla ilişkili olduğunu göstermektedir.

– Atopi aile öyküsü olanlarda; en az 3 ay yalnızca anne sütü ile beslenme daha kısa beslenenlere göre atopik dermatit riskini azaltmaktadır.

– Yaşamın ileriki dönemlerinde obezite riskini azaltır.

– Anne sütü ile beslenmeyle hem Tip I hem tip II diyabetin azaldığı görülmektedir.

– Anne sütüyle beslenmenin kanser riskini azaltıcı etkisi vardır. Yapılan bazı çalışmalar altı aydan uzun süre anne sütü verilen bebeklerde, lösemi riskinde yüzde 10’dan fazla azalma saptandığını, ayrıca bazı lenfoma türlerinde de azalma görüldüğünü göstermiştir.

– Ani bebek ölümü riskini azalttığı bilinmektedir.

– Bebeklerin nöro gelişimsel skorlarında anne sütü alanlarda daha olumlu yönde artış görülmektedir.

Okuma önerisi: Emzirme döneminde beslenme nasıl olmalıdır?

Emzirmenin anne ve bebek açısından faydaları nelerdir?

• Emzirme sırasında anne ile bebek arasında çok özel bir bağ kurulur. Bu bebeğin psikolojik gelişimine olumlu katkıda bulunurken, anne-bebek ilişkisini de kuvvetlendirir.
• Anne ve bebek ikilisinde stresi azaltır.
• Emme bebekte çene-diş gelişimini iyi yönde etkiler, malokluzyonu önler.
• Emzirmeye erken başlaması annede doğum sonrası rahmin doğum öncesi büyüklüğüne gerilemesini kolaylaştırır. Bu da doğum sonrası kanamaları azaltır. Anneyi anemi riskinden korur.
• Düzenli emzirme annede günlük fazladan ortalama 700 kcal enerji harcanmasını sağlar. Bu da annenin doğum öncesi kilosuna dönmesini kolaylaştırır.
• Sadece anne sütü ile besleme annede ovulasyonu geciktirir. Kontrasepsiyon sağlar.
• Annede over kanseri, endometrium kanseri ve meme kanseri riskini azaltır.
• Anneyi osteoporozdan korur.
• Annelik duygusunun gelişmesine yardımcı olur.
• Anne için doğal bir sakinleştiricidir. Anneden kaynaklanana çocuk istismarı ve ihmaline karşı koruyucu etkisi vardır.
• Ekonomiktir, her zaman ulaşılabilir, tazedir ve mikroorganizmalarca kontaminasyondan uzaktır.

Okuma önerisi: Bebeğimi hangi pozisyonda emzirmeliyim? 

Aylara göre bebekler kaç saatte bir beslenmelidir?

Yenidoğan bebeklerde emzirme saatleri nasıl olmalıdır? Aylara göre bebekler kaç saatte bir beslenmelidir? Emzirme süresi ne kadar olmalıdır?

Yenidoğan döneminden itibaren beslenme sıklık ve süresinin bebeğin kontrolünde yürütülmesine izin verilmesi gerekmektedir. Buna duyarlı besleme, talep üzerine besleme ya da bebeğin yönlendirdiği beslenme denilir.

Duyarlı beslenmenin faydaları:
• Bağışıklık maddelerinden zengin kolostrumu daha fazla almasını sağlar.
• Yenidoğan bebeğin patolojik kilo kaybı riskini azaltır, doğum kilosuna dönmesini kolaylaştırır.
• Süt üretimi artar.
• Daha az meme dolgunluğu olur. Tıkalı meme- mastit riskini azaltır.
• Bu bebeğin kendi açlık belirtilerini tanımasını sağlayacaktır.
• Anne bebeğin gereksinimlerine yanıt vermeyi öğrenir ve özgüveni artar.
• Emzirme süresi uzar.
• Emzirme kolaylaşır.
• Bebek daha az ağlar. Annede bebeğinin aç olduğu düşüncesini azalltır ve yapay besine daha az ihtiyaç duyar.
• Onun için bu üç sorunun bebek liderliğinde beslenmedir.
• Ancak yenidoğan dönemi biraz daha dinamik bir süreçtir. Bebeklerin metabolik adaptasyonları, fizyolojik kilo kayıpları, sarılık ihtimalleri nedeni ile 3 saatten uzun süren açlık süresi istenmemektedir.
• Genel olarak yenidoğan döneminde bebekler daha sık acıktıkları için ortalama 2-3 saatte bir emmek isterler. Emzirme süresi de daha büyük aylardaki bebeklere göre biraz daha uzun olur. Bu süre de 15-40 dk arasında değişebilir.

Emzirme döneminde su tüketimi nasıl olmalıdır?

Bebek için ilk 6 ay yalnızca anne sütü önerilmektedir. Ek su tüketimi önerilmez. Formula ile beslenmesi gereken bebeklerde de ek su tüketimi önerilmez. 6. ay tamamlayıcı beslenme ile beraber su tüketimi başlayacaktır.
Anne için ise günlük ortalama 2-2,5 lt su tüketimi önerilmektedir. Anne emzirme esnasında çok susar. Bu esnada yanında hazır su bulundurması ve susadıkça 1-2 su bardağı su içmesi, su içmeyi ertelememesi faydalı olacaktır. Tek seferde 1 lt gibi yüksek miktarda su içmesi süt artışı sağlamayacaktır.

Emziren anne nasıl beslenmeli?

• Tüm anneler kendi sağlıkları için yeterli ve dengeli miktarda besin almalıdır. Besin çeşitliliği ile protein, yağ, karbonhidrat, vitamin- mineral gereksinimini sağlamalıdır.
• Anne günlük süt üretimi için ortalama 700 kcal enerjiye gereksinim duyar. Bunun ortalama 200 kalorisini mevcut yağ dokusundan, 500 kalorisini günlük tükettiği besinlerden sağlar.
• Emziren annenin ortalama günlük kalori gereksinimi 2000-2500 kcal’dir. 1500 kcal altında kalmaması önerilmektedir.
• Günlük beslenme programı 3 ana, 3 ara öğün olarak planlanmalı, her ana öğünde en az 4 temel besin grubundan tüketmesi önerilmektedir. Besin grubu içinde öğünlerde farklılıklar sağlamalıdır. (Besin grupları: tahıllar/ baklagiller, taze- sebze meyveler, süt ürünleri, et/ balık/ yumurta)
• Taze sebze ve meyveler iyi yıkanmış olmalı ve mevsiminde tüketilmeli, yeterince pişmiş et tüketilmelidir.
• Tuz kısıtlaması gerektiren bir sağlık problemi yoksa iyotlu tuz kullanılmalı, katı doymuş hayvansal yağ kullanımı yerine doymamış- sıvı bitkisel yağ kullanımı sağlanmalıdır (özellikle zeytinyağı).
• Kafein alımı günlük en fazla 200 mg olmalı, aşılmamalıdır.
• Bitki çayı tüketimi sınırlandırılmalıdır. Ihlamur, turunçgil çayları, melisa çayı, kuşburnu, zencefil orta düzeyde kullanılabilir.
Emzirme döneminde kullanılmaması gereken ilaçlar nelerdir?
Emzirme döneminde çok az sayıda ilaç anne sütü için kesin engel oluşturur. Ancak annenin sağlık nedeni ile kullanması gereken, kullanımı durumunda emzirmenin uygun olmadığı bazı ilaçlar da vardır. Kanser kemoterapi ilaçlarının çoğu, radyoaktif maddeler, ergotamin, lityum bunlara örnek gösterilebilir. Uyuşturucu madde kullanımı da anne sütü ile beslenmenin uygun olmadığı bir durumdur.

Emzirme döneminde sigara içilmesinin bebeğe zararları nelerdir?

• Sigara ile bebek anne sütü yolu ile nikotin ve nikotinin metabolik ürünleri yanı sıra diğer kanserojen kimyasallara ve kadmiyum gibi ağır metallere maruz kalırlar.
• Bu maddelere maruz kalan bebekte tiroid fonksiyonunun gelişimine zararlı etkileri olabilmektedir.
• Süt üretimini, sütün içerisindeki lipi içeriğini azaltır. Bebeğin anne sütünden yeterli miktarda besin almasını engellediği, aynı zamanda sigara kullanan annelerde iştahsızlık olduğu için bebeğinde yeterince beslenememesinden dolayı bebeklerin erken çocuklukta kilo kaybına, yetişkinlikte de obeziteye, metabolik ve endokrin bozukluklara daha duyarlı olacağı bildirilmektedir.
• Bebeklerin uyku düzenini de değiştirdiği, emzirmeden hemen önce sigara içen annelerin bebeklerinin uyku sürelerinin kısaldığı belirtilmektedir.
• Aynı zamanda pasif sigara maruziyetine de maruz kalan bebekte astım riskini ve astım ataklarının sıklığını ve şiddetini de artırmaktadır.
• Bebekte kulak iltihabı gelişimi için risk faktörüdür.
• Annenin sigara kullanımının ani bebek ölümlerini etkileyen etmenler arasında yer almaktadır.
• Nikotin bebekte huzursuzluk ve apne atakları gibi istenmeyen yan etkilere de neden olabilir.
• Yenidoğanın ileri yaşamında Tip 2 diyabete yakalanma riskini artırır.

Emzirme döneminde alkol kullanmanın bebeğe zararları nelerdir?

Emzirme döneminde alkol tüketimi bebekte uyuşukluk, derin uyku hali, güçsüzlük, emmede azalma gibi etkiler meydana getirebilir. Bebekte motor ve zihinsel fonksiyonlarda gerileme yapabilir.

Emziren anneler kozmetik kullanabilir mi?

Kozmetik ürünlerin kullanımının olumsuz etki oluşturma riskinin yüksek olduğu dönemlerden biri de gebelik ve emzirme sürecidir. Kozmetik uygulamalar sırasında kullanılan birçok farmakolojik ajan Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi tarafından, gebelik sırasındaki güvenlik profilinin yeterince değerlendirilmediği sebebi ile C kategorisinde sınıflandırılmıştır. Tüm kozmetik ajanların kullanımının güvenirliği desteklenene kadar, gebe kadınlara veya emziren annelere önerilmemelidir.