Yazı İçeriği
Bazı çocuklar büyüme evresinde farklı rahatsızlar geçirebiliyor. Fiziksel ya da psikolojik kökenli bu rahatsızlar çocuğun özgüveninde sorunlar oluşturabiliyorken kimi ailelerde de şuçluluk hissi, neden arama gibi sonuçlar verebiliyor. Çocukluk dönemi yatak ıslatma da bu rahatsızlıklardan birisidir. ‘Yatak ıslatma Nedir? Çocuk ve Aile Suçlu mu? Tedavisi mümkün mü?’ gibi soruların cevaplarını Çocuk Ürolojisi Uzmanı Prof. Dr. Tarkan Soygür Anne Bebek Kulübü okuyucuları için yazdı.
Yatak ıslatma nedir?
Beş yaşına gelmiş bir çocukta, ayda iki geceden fazla yatak ıslatma normal değildir. Bu durum çocuğun istemsiz ve farkında olmadan uykuda yatağını ıslatması anlamına gelen enürezis noktürna sorunu olduğunu gösterir.
Bu yaştaki her 100 çocuktan yaklaşık 15-20’si uykuda altını ıslatır. Klasik olarak 5 yaşından sonra yatak ıslatmaya devam etme oranı %20 olup, bu oran daha sonraki her sene %20’lik bir azalma gösterir ve 15 yaşına gelmiş bir kişide %1-2’lere iner. Genelde erkek çocuklarda 2 kat daha fazla görülür.
Yatak ıslatma ile ilgili olan bir diğer ilginç nokta ailesel birliktelik göstermesidir. Çocukken, hem anne hem babası altını ıslatan çocuklarda görülme sıklığı %75 iken, anne ya da babadan birisi yatak ıslatmış ise oran %45’ler civarına iner. Ayrıca anne ya da babadaki düzelme yaşı da çocuktaki düzelme yaşı ile paralellik gösterir.
Uzun yıllar boyunca yatak ıslatmanın psikolojik nedenlerden kaynaklandığı düşünülmüş ve bu çocuklar psikiyatri uzmanlarınca tedavi edilmişlerdir.
Günümüzde biliyoruz ki yatak ıslatmada psikolojik faktörlerin yeri yok denecek kadar azdır. Hatta çoğu zaman var olan psikolojik sorunlar, yatak ıslatmanın, çocuk ve aile üzerinde yarattığı stres neticesinde ortaya çıkmakta ve başarılı tedavi sonrasında bu psikolojik sıkıntılar da ortadan kalkabilmektedir.
Sadece, önceden kuru olup hiç yatak ıslatmayan ama daha sonra tekrar yatak ıslatmaya başlayan çocuklarda, psikolojik faktörlerin (ebeveyn kaybı, boşanma, yeni kardeş, okul sorunları vb.) daha önemli rol oynayabileceği bilinmektedir.
Yatak ıslatan çocuklar doktora başvurduklarında, öncelikle yatak ıslatma ile birlikte olabilecek idrar yolu enfeksiyonu ya da gündüz idrar şikayetleri veya kabızlık gibi sorunlar mutlaka araştırılmalıdır.
Gündüz idrar şikayetleri (idrar bekletme, ani sıkışma, sıkışıp kaçırma, zor ya da ıkınarak idrar yapma vb.) veya kabızlık gibi eşlik eden sorunlar söz konusu ise; idrar yolları enfeksiyonları ve böbrek hastalıkları için risk oluşturdukları için, öncelikle bunlar için gerekli tedavi planlanmalıdır.
Çocuğun işeme, dışkılama alışkanlıkları, sıvı alımı, uyku özellikleri, piskolojik durum ve iyi bir muayene ile çoğunlukla tanı koyulur. Ayrıca, idrar tetkiki ve işeme testi de tanı koymak için oldukça faydalıdır.
Çocuk ve aile suçlu mu?
Yatak ıslatma çocuğun bilinçli bir davranışı değildir. Çocuğun gece altını ıslatması anne babanın onları iyi eğitememiş olması anlamına da gelmez. Altını ıslatma sorunu çocuğun büyümesi sırasında idrar kontrolü ile ilgili bazı işlevlerin olgunlaşmasının gecikmesi ile ilişkilidir.
Yatak ıslatmanın can sıkıcı bir durum olması kimi zaman konunun aile içerisinde konuşulmak istenmemesine yol açmaktadır. Bu şekilde üstünün kapatılması sorunun tedavisini olanaksız hale getirmekte ve aile içerisinde gerginliğin artmasına neden olmaktadır. Yani, “çocuktur, ıslatır” yaklaşımı doğru bir yaklaşım değildir.
Diğer taraftan, anne ve babanın çocuğun yatak ıslatmasına tepki ile yaklaşması veya cezalandırma yolunu seçmesi sorunu çözmekten çok daha da kötü hale gelmesine yol açacaktır.
Oysa yatak ıslatma herhangi bir sağlık sorunu gibi ilgili uzmanlara danışılarak rahatça çözülebilir.
Çocuklar Neden Yatak Islatır?
İdrar kesesi ve idrar tutmaya yarayan kasların kontrolü sinir sistemi tarafından yapılmaktadır.
Gece idrar kontrolünün sağlanması;
- Uyku sırasında idrar hissinin algılanması,
- Gece üretilen idrar miktarının böbrekler tarafından uygun şekilde azaltılması,
- Mesane ve ilgili kasların gelişmesi ile ilişkilidir.
Yatak ıslatma sorunu, yukarıda sayılan idrar tutma işlevi ile ilgili faktörlerden bir ya da birkaç tanesinin zamanında gelişmemesi ile ilişkilidir.
Anne babalar yatağını ıslatan çocukların bir kısmının uykularının ağır olduğundan söz ederler. Gerçekten de altını ıslatma sorunu olan çocukların önemli bir bölümünde uyku sırasında idrar kesesinin doluluğu, diğer bir deyişle idrar yapma ihtiyacı hissedilememektedir.
Çişi gelen çocuk uyanamamaktadır. Bunun sonucu olarak çocuk uykusunda sıkıştığını hissedip uyanamadığı için çişini kaçırabilmektedir. Bazı altını ıslatan çocuklarda ise gece üretilen idrarın normalden fazla olduğu saptanmıştır.
Gece üretilen idrarın fazla olması durumunda mesane kapasitesi aşılmakta ve uykuda çiş yapma ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu durum uykunun ağır olması faktörü ile birleşince gece altını ıslatma ortaya çıkmaktadır.
Gece altını ıslatan çocukların bir kısmında ise idrar kesesinin kapasitesi, çocuğun yaşı ile uyumlu olacak kadar büyük değildir. Bu nedenle daha çabuk dolan idrar kesesi, yatağı ıslatmaya yol açmaktadır.
Alt ıslatma tedavisi nasıl yapılır?
Tedavi için en önemli 2 nokta; çocuğun 5 yaş ve üzerinde olması ve kuru kalmak için istekli olmasıdır. Aileye özellikle bu durumun her yıl %20 oranında kendiliğinden düzeleceği söylenerek güven verilmeli ve motivasyon sağlanmalıdır.
Genel yaklaşım: Önce aile ve çocuk bu sorunun kendi kendine düzelebileceği konusunda bilgilendirilmeli ve gerekli açıklamalar yapılmalıdır. Aile ve çocuk cesaretlendirilmelidir. Yaşam biçimi önerileri olarak günlük sıvı alımının düzenlenmesi çok önemlidir. İçilen su ve sıvının 2/3’si gündüz saatlerinde alınmalı, sıvı gıdalar akşam saatlerinde giderek azaltılmalı ve yatmadan 1.5-2 saat kadar önce mümkünse kesilmelidir. Mesaneyi rahatsız edebilecek, kafeinli ve limon ve portakal suları gibi içecekler akşam saatlerinde alınmamalıdır.
Çocuğun uyuduktan 1.5 saat kadar sonra uyandırılarak kaldırılması ve çişe tutulması gece ıslatmalarını belirgin olarak azaltabilmektedir. Ancak çocuk kesinlikle gecede bir defadan fazla uyandırılmamalıdır. Tüm bu uygulamalar rağmen sorunu düzelmeyen çocuklarda, doktor kontrolünde ilaç (veya alarm) tedavisine başlanmalıdır.
Son yıllarda, yatak ıslatan çocuklar için özellikle üretilmiş, dilde eriyebilen ve son derece düşük yan etki riski olan ilaçlar ile 3 aylık tedavi sonrasında %60-70 başarı elde etmek mümkün olmaktadır. Bu ilaçların kesinlikle kısırlık gibi bir yan etkisi de yoktur.
Yeni anneler burada buluşuyor! Siz de aklınıza takılanları, merak ettiklerinizi veya öğrenmek istediklerinizi bize Forum Anne Bebek Kulübü üzerinden yazabilirsiniz. Kadınlar olarak birlikte güçlüyüz!
