Yalanın Yaygınlığı
Normal bir bireyin haftada ortalama 40 yalan söylediği düşünülüyor. Çocukların % 96’sı ailelerine yalan söylüyor. Peki yalan söylemeyi çocuk keşif mi ediyor yoksa toplum mu öğretiyor? Aslında her ikisi de. Çünkü sistem doğru işlemiyorsa herkes kendi menfaatini düşünerek yalan söyler bu toplumun zoruyla öğrenilen yalandır, kendinin keşfetmesi ise düşüncelerinin farklı olduğunu fark etmesiyle meydana gelir.
Yalanı Keşfetmek
Çocuklar 3 ve 3,5 yaşına kadar kendi düşüncelerinin başkalarının düşüncelerinden farklı olduğunu bilmiyor. Yani kendisi ne düşünüyorsa, başkaları da aynı şeyi düşünüyor zannediyor. Tabii ki bu durumda çocuğun kafasında yalan diye bir mefhum yok. Ama 4 yaşından sonra çocuk kendi düşüncelerinin farklı olduğunu fark ediyor. Kendisi söylemedikçe, insanlar onun ne düşündüğümü ve ne yaptığını bilemeyeceğini keşfediyor. Yani yalanın varlığının keşfediyor.
Yalan Kötüdür
Ama bu demek değildir ki çocuklar hemen yalan söylemeye başlıyor. Eskiden araştırmacılar çocukların yalanın iyi olduğunu düşündüğünü ama toplumun bunun kötü olduğunu öğrettiğini zannediyordu. Ama sonraki araştırmalar gösterdi ki durum tam tersi aslında.
Çocuk yalanı keşfediyor ama yalanın kötü olduğunu da biliyor. Ama bazı durumlarda yalan söylemenin işe yaradığını ailesinden öğreniyor veya keşfediyor.
Aileler o bazı durumları anlayıp önlem almazsa, çocuk yalan söylemeye devam ediyor. Peki, nedir bu önlem?
Çocuklar Neden Yalan Söylüyor?
Çocuklar aşağı yukarı 11 yaşına kadar genelde cezadan kaçmak ya da övgü almak için yalan söylüyor. Çoğu çocuk yalan neden kötüdür sorusuna “yakalanırsan ceza alırsın” diye yanıt veriyor. Yalanın doğası hakkında çok fikirleri yok. Ama 11 yaşından sonra yalan söyleme sebepleri farklılık gösteriyor: başkalarını korumak için, kibar olmak için, kendini iyi göstermek için, arkadaşları üzerinde kontrol kurmak için. Cezayı ortadan kaldırmak yalanı önlemiyor. Yani, doğruya söyle dövmeyeceğim/kızmayacağım demek boşuna.
Bir araştırmada yalan söyleyen çobanın hikâyesi çocuklara anlatılıyor. Bu hikâyeden sonra çocukların yalan söylemesinde bir azalma gözlemlenmiyor. Neden? Vurgu hala ceza üzerinde.
Yalanın Etkisi
Yalan söyleyen çocuğun yalanın diğer insanları nasıl etkilediğini öğrenmesi gerekiyor. Doğru söyleyen çocuk, ailesi ile olan ilişkisinin bozulmayacağını bilmesi gerekiyor. Çocuk için önemli olan hala kendisinin önemli olduğunu hissetmek. Zaten yalan söylemek aile ile çocuk arasında bir sorunlu ilişkinin ve güven eksikliğinin bir göstergesi. Çocuk yalan değil de doğruyu söylediğinde hem ceza almayacağını hem de aile ile güven ve dürüstlük üzerine bir ilişki kuracağını bilmesi gerekiyor. Bunun üzerine vurgu yapan aileler çocuklarına dürüst olmayı öğretebiliyor.
