Son yıllarda bilimsel araştırma sonuçlarına göre bebeklerin doğumdan itibaren ilk altı ay sadece anne sütüyle beslenmeleri ve su dahil hiçbir besin almamaları, altınca aydan sonra uygun tamamlayıcı besinlere başlanarak emzirmenin en az 2 yaşına kadar sürdürülmesi önerilmektedir. Anne sütü ile beslenme en yararlı, en ekonomik ve en çevre dostu beslenme şeklidir. Doğal beslenme olarak ifade edilen bu beslenme yöntemi ile çocuklarda başta zatürre, orta kulak iltihabı, menenjit, ishal ve birçok mikrobik kaynaklı hastalık görülme sıklığı azalmaktadır. Anne sütü ile beslenen bebeklerin beyin gelişimleri daha iyi olmaktadır. Anne-bebek bağlanması çok daha kuvvetli olmaktadır.
Anne sütü ile beslenmenin yararları
İshal, zatürre, orta kulak iltihabı sıklığı azalır. Çok sayıda alerjilerin gecikmesine ve daha hafif seyretmesini sağlar. Anne ve çocuğun psikolojik olarak bağlanmasını kolaylaştırır. Şeker hastalığı, kalp damar hastalıkları, şişmanlık ve bazı kanser türlerine karşı korur. Bazı süregen barsak hastalıklarının gelişmesini önler. Zihinsel gelişim daha iyidir, bazı ruhsal hastalıklar daha seyrek görülür.
Emziren anneyi meme, yumurtalık kanserlerinden korur, kansızlık sıklığını azaltır. Annelik depresyonu daha nadir görülür. İdrar yolları iltihabına karşı koruyucudur. İleri yaşlarda kemik erimesine karşı koruyucudur. Yeni bir hamileliği geciktirir. Emzirmek annenin özgüvenini arttırır.
Emzirme düzeni nasıl olmalıdır?
İlk aylarda anne sütü ile beslenmede, beslenme düzenini bebek belirler, emzirme sıklığı ve süresi bebeğin isteğine göre ayarlanmalıdır. İlk emzirmede sütün hemen gelmemesi kaygıya yol açmamalı, bebeğe başka bir besin verilmeden emzirmeye devam edilmelidir. Emzirmeye başlamadan anne ellerini güzelce yıkamalıdır. Emzirme işleminden önce meme başı karbonatlı su, sabunlu su gibi maddelerle silinmemelidir. Bu tip temizlikler meme başı çatlağına ve bebeğin meme başını tutmasında güçlüklere yol açar. Memeleri günde bir kez sabunlu su ile yıkamak yeterli olacaktır. Meme başının etrafındaki kahverengi kısımda küçük kabarcıklar şeklinde yer alan salgı bezleri bulunmaktadır. Bu salgı bezlerinin salgıladığı maddeler, meme başının yumuşak olmasına ve bebeğin memeyi kolayca bulmasına yardımcı olur. Doğumdan hemen sonra annenin karnına konan bebek kıvrıla kıvrıla yaklaşık 20-30 dakika sonra bu salgı bezlerinin ürettiği salgı sayesinde meme ucunu bulmaktadır.
Bebek her memede en az 5 dakika en fazla 20 dakika kadar emzirilmelidir (ortalama olarak her memede 15 dakika kalabilir).
Anne sütünün içeriği
Anne sütü, ilk 6 ayda bebeğin D ve K vitaminleri dışında tüm gereksinimlerini karşılayacak düzeydedir. Bu nedenle doğumun ilk günü bebeklere K vitamini iğnesi yapılmakta ve D vitamini içeren damlalar başlanmaktadır, D vitamini desteği en az 2 yaşına kadar sürdürülmelidir.
Anne sütünün içeriği genel olarak annenin beslenmesinden bağımsız olarak, bebeğin gereksinimlerine göre oluşur, sütün içeriği sabit değildir. Doğumdan sonra ilk 7 gün memelerden gelen süte ağız sütü ‘’kolostrum’’ denir. Sarımsı renkte ve koyu kıvamda olan bu süt özellikle protein, vitamin ve mineral bakımından çok zengindir. Ağız sütünde bebeği hastalıklara karşı koruyan antikorlar ve bağırsak yüzeyinin direncini arttıran maddeler (probiyotik, prebiyotikler vb) bulunmaktadır. Doğumdan hemen sonra bebeğe ilk besin olarak kolostrum verilmesi, bebeğin dış ortamdaki hastalık yapan bakteri ve virüslere karşı korunmasını sağlar. Doğumdan sonra damla damla, çok az gelen bu sütün miktarı, bebek emdikçe artar. Doğumdan sonraki 7 ile 15. gün arasında memelerden gelen süte geçiş sütü denir. Bu sütte protein miktarı azalırken şeker, yağ ve toplam enerji içeriği artar.
Emzirmenin başında, karbonhidrattan (laktoz) zengin olan önsüt gelir. Emzirmenin sonunda ise yağ açısından zengin olan sonsüt salgılanır. Bu nedenle her öğünde, bebek tokluk hissedip kendiliğinden memeden ayrılana kadar tek bir memeden emzirilmesini öneriyoruz. Her öğünde iki memenin birden emzirilmesi, bebeğin fazla miktarda laktoz bakımından zengin süt almasına neden olur. Bu durum bebekte gaz şikayetlerine neden olabilir.
Beyin ve sinir sistemi gelişiminde çok önemli olan temel yağ asitleri anne sütünde inek sütünden 8-10 kat daha fazla bulunur. Anne sütünde kolesterol miktarı, hazır mama ya da inek sütüne oranla daha yüksektir. Anne sütünde bulunan, bebeğin büyüme ve gelişimi için gerekli olan çinko, demir gibi minerallerin bağırsaktan emilim oranları diğer sütlere ve hazır mamalara oranla çok daha doğala uygundur.
Bebekler büyümenin hızlandığı 3, 6, 8 ve 12. haftalarda daha fazla emmek isterler, bu dönemlerde anne bebeğini sık emzirirse süt yapımı 72 saat sonunda bebeğin gereksinimi olan miktara ulaşır ve bebeğin beslenme ritmi eski düzenine kavuşur.
Anne sütü nasıl yapılır?
Süt alveol adı verilen süt bezlerinde yapılır. Süt kanalları yoluyla meme başını çevreleyen kahverengi bölgenin altındaki süt havuzlarında birikir. Sütün alveollerde kalan kısmı, meme ucundan gelen emme uyarısı ile beyindeki bir merkezden salgılanan oksitosin hormonunun etkisiyle, süt bezlerinin ve kanallarının etrafındaki kasların kasılması ile meme ucuna gelir. Emzirmenin devam etmesi sonucu, yine meme ucundan gelen uyarılara bağlı olarak, kanda prolaktin hormon düzeyi artar, bu hormon bir sonraki öğünün sütünü üretecek bezler üzerinde etkili olur.
Süt yapımını etkileyen en önemli 3 faktör; annenin kendine güvenmesi, bebeğin sık ve doğru bir teknik ile emzirilmesi ve memelerin boşaltılmasıdır. Aşırı gergin ve boşaltılamayan memelerde süt yapımı azalır, bu nedenle bebeğiniz emmediği dönemlerde göğüslerinizi sağarak boşaltmanız süt yapımının devamı için gereklidir. Uzun emzirmek yerine sık emzirmek süt yapımını daha çok arttırır.
Doğumdan sonra süt yapımının hızlanması için yapılması gerekenler
- Doğumdan sonra en geç 1 saat içinde bebeğinizi göğsünüze alın
- İlk 4 saat, saat başı bebeğinizi memenize koyun.
- Takip eden ilk 12 saat içinde her 2 saatte bir emzirin
- Hastanede iken günde en az 8 kez, tercihen 10-12 kez emzirin.
- Bebeğiniz memede iken 2-3 emme hareketinde bir yutkunma yapmıyorsa, memenize nazikçe bastırarak masaj yapın.
- Bebeğinizin düzenli olarak her iki memeyi de emmesini sağlayın.
- Uykunuzu iyi alıp dinlenmenize özen gösterin
- Bol sıvı tüketmenizde yarar var.
Annenin aldığı bazı ilaçlar süt yapımını baskılar. Östrojen içeren doğum kontrol hapları, idrar söktürücü ilaçlar, günde 5 ten fazla içilen sigara süt yapımını azaltır. Emziren anneler tercihen hiç sigara içmemelidir. Alkol de süt yapımını azaltır.
Emziren annelerin dikkat etmesi gereken noktalar
– Hızlı kilo vermekten kaçının, aşırı kilolu annelerde ayda 2 kilo kayba izin verilebilir.
– Her gün düzenli olarak sebze, meyve tüketin, gün aşırı kırmızı et tüketebilirsiniz
– Günde 3 porsiyon süt ya da süt ürünü tüketebilirsiniz.
– A vitamini içeren havuç, ıspanak, pişmiş yeşil sebzelerden bol bol tüketin
– Susadıkça ve her emzirmeden sonra su için
– Günde 2 bardaktan fazla çay, kahve ya da kola içmeyin.
