Bebek maması seçerken nelere dikkat etmeliyiz? En iyi bebek maması hangisi?

Şüphesiz ki bebekler için en iyisi anne sütü. Ancak sağlık sorunları nedeniyle sütünüz yetersizse bebeğinize en uygun mamayı doktorunuza danışarak verebilirsiniz. Peki “anne sütüne en yakın bebek maması hangisi”?  En iyi bebek maması hangisi, hangi bebek mamasını tercih etmeyelim? Anne sütünün faydaları ve bebek mamaları ile ilgili merak edilen tüm soruları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Harika Sönmez’e sorduk..

Anne sütünün bebekler için faydaları nelerdir? 

Anne sütünün saydıkça bitmeyen faydaları vardır. Bebeğin adeta ilk aşısı gibidir. İçerisinde bağışıklık sistemini güçlendiren maddeler bulunur. Bu nedenle anne sütü alan bebeklerin bağışıklığı güçlü olur. Bebeğin, enfeksiyonlara ve hastalıklara yakalanma ihtimalini azaltır.

İçeriğinde bulunan bileşenler sayesinde antibiyotik kullanımı gerektiren hastalıkları azaltır.

Bebeğin doğumda henüz gelişmeyen bağışıklık sistemini adeta eğittiği için, çocukluk ya da yetişkinlikte oluşabilecek alerji ve astım gibi bazı kronik rahatsızlıkların oluşma riskini de azaltır.

Her annenin sütü kendi bebeğine özgüdür. 1 aylık bebeğe sahip anneyle, 6 aylık bir bebeğe sahip annenin sütleri arasında besin değerleri açısından farklılıklar vardır. Diğer bir deyişle, annelerin vücudu bebeğine en uygun sütü üretmektedir.

Anne sütü ve emzirmenin mucizevi faydaları

Yenidoğan bebeğe anne sütü yetmiyorsa nasıl bir beslenme programı uygulanır? Anne sütünü arttırmak için ne tavsiye edersiniz?

Anne sütünü arttırmak için anneye iyi bakmalıyız. Annenin dinlenmesine, psikolojik olarak rahat olmasına ve beslenmesine dikkat etmeliyiz. Dengeli beslenen annenin, sıvı alımında sorun olmadığını mutlaka kontrol etmeli ve desteklemeliyiz.

Sütü yetersiz olan anneler internetten anne sütü satın alıyorlar. Anne sütünün internet üzerinden satılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Satılık anne sütündeki tehlikeler nelerdir? 

Anne sütü bankacılığı ülkemizde izin verilmeyen bir konu. Annelerin genellikle yakınlarından ya da komşularından süt almaya çalıştıklarını görüyorum. Bunun öncelikle hastalık ve enfeksiyon geçişini önlemek adına yapılmaması gerektiğini düşünüyorum. Özellikle son günlerde, internet üzerinden ya da sosyal medyada kurulan gruplar aracılığıyla anne sütü satıldığını duyuyorum. Annelere ulaşmaya çalıştıkları sütün içeriğinin bilinmediğini söylemek gerekir. “Bebek enfeksiyon kapabilir, ölümcül sonuçlar ortaya çıkabilir” risk almamak gerekir.

Anne sütünün yetmediği nasıl anlaşılır? Anne sütünün yeterli olmadığı durumlarda bebek mamasına başlamayı uygun görüyor musunuz? 

Anne sütünün yetmediği genel olarak kilo alımı ile ölçülse de bize öncü haberciler de verir. Yenidoğan bebeklerde bebeğin günlük çişli bez sayısı, emzirdikten sonra huzurla 2-3 saat uyuması gibi kriterler de anne sütünün yeterli olduğunu gösteren kanıtlardır. Anne sütü eksikliği teşhisi konulduktan sonra, tüm otorlerin önerisi anne sütü eksikliğinin bebek mamaları ile tamamlanması gerektiğidir.

Bebek maması seçerken dikkat etmemiz gerekenler nelerdir? 

Bir annenin, bebeği için yapacağı en iyi şeylerden biri, onu anne sütüyle beslemektir. Annenin hastalık sebebiyle anne sütü verememesi ya da sütünün yetersiz olması gibi durumlarda bebeklerini beslemenin en iyi yolu formül sütler yani devam sütleridir. Devam sütlerinin içeriği bebeğin gereksinimlerine uygun olmalıdır.

Formül süt seçerken aranması gereken başlıca özellikler şunlardır: 

• Bebeğin bulunduğu aya ve yaşa uygun olmalıdır. 
• İçeriği bebeğin ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.
• İçeriği mutlaka anne sütüne yakın olmalıdır. Örneğin bebeğin büyümesi için gerekli, karbonhidrat, protein ve yağ bileşenlerini içermesine ek olarak bebeğin bağışıklığını destekleyecek anne sütü oligosakkaritleri, prebiyotikler gibi anne sütü bileşenlerini içermesi de son derece önemlidir. Aynı zamanda beyin gelişimini destekleyecek DHA, AA gibi çoklu doyamamış yağ asitlerini de içermesi gereklidir. 
• Anne sütünde olduğu gibi sadece laktoz içermeli, ilave şeker içermemelidir.

Anne sütüne en yakın bebek maması hangisi?  

Her annenin sütünü kendi bebeğine  özeldir, bebeğine özel besleyici ve örneğin bağışıklık sistemi gelişmesini destekleyen bileşenler içerir. Bebek mamalarını seçerken en önemli unsur anne sütünü yakınlık olmalıdır. Besleyici, laktoz, yağ ve proteinlerin yanı sıra, fonksiyonel bileşenlerde ayrıştıklarını görmek mümkün. Bağışıklığı ve bağırsak gelişimini destekleyen anne sütü oligosakkaritleri, ve prebiyotik karışımları başlıca ayrışma noktalarıdır. Aynı zamanda beyin gelişimini, bilişsel gelişimi destekleyen LCP yani DHA, AA gibi çoklu doymamış yağ asitleri ve yine bağışıklığı destekleyen nükleotidler de çok önemlidir. Tüm bu saydığımız bileşenleri anne sütündekine en yakın miktarda içeren formül süt, anne sütüne en yakındır denilebilir. 

Annelerin merak ettiği ve sıkça sorduğu konulardan bir tanesi de “Anne sütü ile birlikte mama verilebilir mi?”  

Anne sütü ile birlikte mama da verilebilir bunda bir mahsur yok, ancak annenin biberon kullanmasına yönelik olarak önerilerde bulunulabilir. 

Yenidoğan bebeklere hangi mama, nasıl ve ne kadar verilmeli?   

Yenidoğan bebekler, ilk 6 ayda ihtiyacı olan tüm besinlere anne sütü ile ulaşır. Yenidoğan bebek emzirmesinde bebek sık sık emmek isteyebilir. 

Anne sütü eksikliği ya da yokluğunda ise doktor tavsiyesi ile yenidoğan bebeğin ayına uygun devam sütü vererek ihtiyacı olan besin öğelerini almasını sağlayabiliriz. 

Böyle bir durumda bebek 0-6 aylık dönemde olduğu için bu döneme uygun olan 1 numaralı formül süt kullanılmalıdır. 

Bebekler doğumu takip eden ilk aylarda özellikle ilk 2 ayda 2-3 saatte bir acıkabilir. Büyüdükçe de beslenme aralıkları uzayabilir ve beslenme miktarı farklılaşabilir. Her bebeğin beslenme ihtiyacı ve alacağı mama miktarı farklılık gösterebilir.

Yenidoğan bebeğin midesi çok küçüktür. Bu sebeple sık beslenme ihtiyacı duyabilir. Doğduğu ilk günler her öğünde yaklaşık 60 ml’ye kadar beslenmeye ihtiyaç duyabilir. Günde 8 öğün beslenebilir. 

İlk 4 haftanın sonuna doğru ise her öğünde ortalama 90 ml formül süt içebilir. 7 öğüne düşülebilir bu dönemde. 

2 aylık bebek mama miktarı her öğün için yaklaşık 120 ml kadardır. Günde ortalama 6 kere beslenebilir. Daha sonraki aylar için de öğün miktarı bu şekilde artırılarak doktorunun tavsiyesi ile günlük öğün sayısı düşürülebilir. 

Mama ve biberon seçimi nasıl yapılır? Nelere dikkat etmeliyiz? 

Bebek mamalarını seçerken en önemli unsur anne sütünü yakınlık olmalıdır. Besleyici, laktoz, yağ ve proteinlerin yanı sıra, fonksiyonel bileşenlerde ayrıştıklarını görmek mümkün. Bağışıklığı ve bağırsak gelişimini destekleyen anne sütü oligosakkaritleri, ve prebiyotik karışımları başlıca ayrışma noktalarıdır. Aynı zamanda beyin gelişimini, bilişsel gelişimi destekleyen LCP yani DHA, AA gibi çoklu doymamış yağ asitleri ve yine bağışıklığı destekleyen nükleotidler de çok önemlidir. Tüm bu saydığımız bileşenleri anne sütündekine en yakın miktarda içeren formül süt, anne sütüne en yakındır denilebilir. Markaların aylara göre çeşitleri bulunur, örneğin 1 numara 0-6 ay bebekler içindir paketlerin üstünde bu bilgiler yer alır. Bazı markaların, ayrıca bebeğin ihtiyacına yönelik olarak geliştirilmiş çeşitleri de bulunmaktadır.

Bebek mamalarının içeriğinde neler var? Aileler bebek maması seçimi yaparken hangi içerikli mamaları tercih etmeli? 

Formül sütlerin içeriğinde daha önceki sorulardan birinin cevabında da bahsettiğimiz gibi bebeğin enerji gereksinimlerini karşılayacak miktarda karbonhidrat, yağ ve proteinler bulunmaktadır. Burada önemli olan karbonhidrat içeriği sadece anne sütünde olduğu gibi laktoz olmasıdır. Aynı zamanda yağlar içerisinde mutlaka çoklu doymamış yağ asitleri olan DHA ve AA da bulunmalıdır. Beyin gelişimi için önemlidir. Proteinlerin miktarı anne sütündekine en yakın düzeyde olmalıdır. Bu bileşenlere ek olarak sodyum, nükleotid, taurin, kolin, inositol, vitamin-mineraller gibi ek bileşenleri uygun miktarlarda içeren formül sütler tercih edilebilir. Ama tüm bunlardan hariç tutularak formül sütlerde özellikle bulunması gereken lif içeriği bebeğin bağırsak ve bağışıklık gelişimi için önemlidir. Bu lif bileşenleri anne sütü oligosakkaritleri ve anne sütündekine en yakın oranda Gos/Fos gibi prebiyotik liflerdir. Prebiyotikler bebeğin bağırsağındaki yararlı bakterilerin gelişimini destekledikleri için bu bakteriler vasıtasıyla vücudumuzda bağışıklığın %70-80’inden sorumlu olan bağırsak aracılı immün sistemin gelişimini de büyük oranda desteklerler.

Bebeklerde emzik ve biberon seçimi nasıl yapılmalıdır? 

Devam sütü ile mama aynı şey mi? 

Evet, devam sütü ile mama aynı şeydir. Avrupa Birliği Beslenme Komitesi direktiflerinde ve Tarım Bakanlığı tebliğlerinde 2009 yılında yapılan bir düzenleme sonucunda 0-4 ay arasında kullanılan 1 numaralı bebek mamaları 0-6 ay arasında kullanılmaya ve bebek sütü olarak adlandırılmaya başlandı. Aynı şekilde 4-8 ay arasında kullanılan 2 numaralı devam mamaları 6-9 ay arasında kullanılmaya ve devam sütü olarak adlandırılmaya başlandı. 3 numaralı devam sütleri ise yine devam sütü olarak adlandırılırken 8. yerine 9. aydan itibaren şeklinde kullanılmaya başlandı. 2009’daki bu düzenleme öncesinde eski düzenlemeye uygun “mama” ifadesinin yazılı olduğu ürünlere aşinalık nedeniyle bu düzenleme sonrasında mama ve devam sütü veya bebek sütü farklı ürünlermiş gibi yanlış bir algı oluşmuş olabilir ama aynıdır. 

Bebek maması ne zaman kullanılır ve mama nasıl hazırlanır? 

Bebek beslenmesinde genel olarak anne sütü eksikliği gibi bir gereklilik olmadığı sürece bebek maması kullanılmamalıdır. Anne sütü bebekler için en ideal besindir. Anne sütünün olmadığı bazı özel durumlarda anne sütü yerine veya anne sütünü desteklemesi amacıyla devam sütleri kullanılabilir. Bu karar kulaktan duyma değil hekim görüşü alınarak verilmesi gereken bir karardır. Bebeğin ağlaması genellikle doymadığı anlamına gelmez; bebekler doğumdan sonraki ilk haftalarda nedensiz ağlayabilir, kolik nedeni ile ağlayabilir, altının kirli olması gibi basit nedenler yanında çeşitli hastalıkların belirtisi olarak da ağlayabilirler. Anne sütünün yetersizliğini en objektif değerlendirmesini hekim yapacaktır. Hekim tarafından bebeğin anne sütü yetersizliği teşhisi yapıldıktan sonra, anne sütüne ilave olarak ya da anne sütü hiç yoksa, sadece formül sütle desteklenmesi yapılmalıdır. 

Bebeklere mama hazırlarken, öncelikle sabun ve su kullanarak eller iyice temizlenmelidir. İç yüzeyleri düzgün, ısıya dayanıklı, cam veya iyi kalite bir sert plastik biberon kullanılmalıdır. 

Kaynatılıp ılıtılmış içme suyu (el değecek sıcaklıkta) biberona doldurulmalı, size önerilen veya mama üzerinde belirtilen ölçüde mama eklenmeli ve sonrasında ağzı kapatılıp iyice çalkalanmalıdır. Mama bebeğe verilmeden hemen önce her seferinde taze hazırlanmalı, bekletmeden verilmelidir. 

Mamanın tamamı bitmemiş ise kalan mama kullanılmamalıdır.
Hazırlanmış ama bebeğe içirilmemiş formül mama buzdolabında 24 saat kadar saklanabilir.

Bebeklere mama hazırlarken nelere dikkat edilmeli? 

Bir önceki soruda anlattığımız hazırlanma aşamasında dikkat edilmesi gerekenlere ek olarak toz mamalar için ne kadar su ile hazırlandığı da çok önemlidir. Eğer paketinde yazdığından fazladan su ile hazırlanırsa bebek yeterli besin öğelerini alamayacaktır. Bu da bebeğin gelişememesi ve kilo kaybı gibi durumlara sebep olabilir. Aynı şekilde az su kullanmanın da bebeğe zarar vereceğini unutmayalım.

Bebek maması hazırlarken nasıl bir su kullanmalıyız? 

Bebek maması hazırlarken içme suyu kullanılmalıdır, kaynatarak bile olsa musluk suyu tercih edilmemelidir. Kullanılacak su 10 dakika kaynatılıp, sonrasında 40C’ye kadar soğutularak mamanın üzerinde önerilen miktarda toz mamayla karıştırılmalıdır. Sıvı mamalar direkt kullanıma hazırdır.

Son zamanlarda keçi sütü içerikli mamalar çok popüler.  İnek sütü alerjisi olan bebeklere de keçi sütü mamaları öneriliyor. İnek sütü alerjisi olan bebeklere keçi sütlü mamalar verilebilir mi?

Eğer bebeğiniz inek sütü proteini alerjisi teşhisi almışsa, keçi sütüne de  alerjik reaksiyon verebilir. Yapılan çalışmalara göre   İSPA’lı bebeklerin %90’ı keçi sütüne de reaksiyon verdiği tespit edilmiştir. Bu nedenle İSPA’lı bebeklerde keçi sütü kullanımı önerilmemektedir.

Bebeğin mamaya karşı alerjisinin olup olmadığını nasıl anlayabiliriz? 

Besin alerjilerinin birçok semptomu vardır. Bebeklerde genel bir huzursuzluk hali ve ağlama görülmektedir. Farklı sistemlerde farklı belirteçler vardır ve bebeklerin %90’ından fazlasında bu semptomların en az 2’si bir arada görülür.  

Yaygın besin alerjisi semptomları;

Sindirim Sistemi: İshal, kusma, dışkıda kan

Cilt: Kaşıntı,  döküntü, yüzde ve gözde şişme,

Solunum: Hırıltılı nefes, kronik öksürük , anaflaksi’dir. 

Bebek mamaları obezite yapar mı?  

Yeni nesil bebek mamalarının obezite yapmadığını söyleyebiliriz, yıllar önce yapılan bir yönlendirme ile tüm markaların protein değerleri düşürüldü. Türkiye’deki sorunun altıncı aydan sonra başlanan ek gıdalar olarak görüyorum. Anneler 2 yaşına kadar bebeğin hala süt çocuğu olduğu unutabiliyor. Evdeki yapılan ek gıdaların dozajını hayli kaçırıyoruz, fazla miktarlarda ve yüksek protein içeriği ile obezite risklerini arttırıyoruz. Ek besinleri ne kadar çok verirsek verelim, çocuğun gereksinimi olan esansiyel besin öğelerini karşılayamayız. Çocuk bir kase makarna veya bir dilim ekmek yediği için sağlıklı olmaz. Sadece kof şişmanlığa sebep oluruz. 

Yenidoğan bebeklerin en büyük problemlerinden biri de gaz. Bu durum şüphesiz anne babaların da kabusu. Anne sütünün yeterli olmadığı durumlarda takviye olarak kullanılan bebek mamaları bebeklerde gaz ve kabızlığa neden olabiliyor.  Siz böyle durumlarda ne öneriyorsunuz? 

Bebeklerin sindirim sistemi geç geliştiği için ilk aylarda gaz ve kabızlık gibi sindirim sorunları ile sıkça karşılaşabilirler. Gazlı bebeğin belirtilerini hafifletmek veya bu belirtileri önlemek için;

–  Bebek sadece anne sütü ile besleniyorsa anne, beslenmesine dikkat etmeli, gaz yapacak gıdaları tüketmemelidir. Bakliyatlar, bulgur pilavı, çiğ soğan-sarımsak, kavun, portakal, mandalina gibi turunçgiller, karnabahar, pırasa, lahana, turp gibi sebzeler gaz yapabilir.

–  Her beslenmeden sonra bebeğin gazı çıkartılmalıdır.

–  Bebeğin karnına ılık yağ ile masaj yapılabilir.

–  Eğer bebeğe devam sütü kullanılıyorsa doktoruna danışarak gazlı bebeğe özel olarak üretilmiş devam sütlerini tercih edilebilir.

–  Bebek biberonla besleniyorsa, bu sırada hava yutuyor olabilir, biberon akış hızı çok yavaş veya çok hızlı olabilir.

Uygun koşullarda saklanmayan bebek mamaları bozulabiliyor. Bebek mamalarının bozulmaması için ne yapmak gerekiyor? Ailelere bebek mamalarını hangi koşullarda saklamalarını önerirsiniz? 

Mamalar her zaman, güneş almayan kuru ve serin bir yerde saklanmalıdır ve tadını korumak için mümkün olduğunca paketin ağzını kapalı tutmak gerekir. Ayrıca ürün ambalajında belirtilen saklama koşuluna uyulduğuna da dikkat edilmelidir. Buzdolapları da nemli ortamlar olduğu için bozulmasını engellemek adına buzdolabında saklamak da yanlıştır. Açılan kutuların 1 ay içerisinde tüketilmesi gerekmektedir.

Bebek mamaları nasıl saklanmalı? 

Bebeklerde ek gıdaya geçiş nasıl olmalı? Ek gıdaya geçiş döneminde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

İlk 6 ayda bebeğin ana besin ihtiyacı anne sütüdür. Bebek 6. ayı dolunca ek gıdalara geçiş yapılabilir. 6 aydan sonra da bebeğin temel besin ihtiyacı anne sütüdür.  Eğer anne sütü bu dönemde yeterli değilse hekim önerisiyle anne sütü devam sütüyle desteklenebilir. 

6 aydan sonra, ek gıdalar bebeğe 2-3 tatlı kaşığı kadar alıştırmalık olarak verilmeye başlanabilir. Ek gıdalara ilk etapta tadımlık olarak başlanmalıdır. Ek gıdalara yoğun olarak başlamak bebeğin süt alımını olumsuz etkileyebilir.

• Yeni başlanılan ek gıdalar gündüz saatlerinde 3-4 gün denenebilir, böylelikle alerjik veya sindirimle ilgili bir sorun olup olmadığı gözlemlenebilir. 
• Bebek ek gıdaları ısrarla dışarıya doğru itiyorsa ve yutmuyorsa henüz hazır değildir, 10 gün sonra tekrar denenebilir. Bebekler ek gıdalara 7. aya kadar alışamayabilirler, bu çok normaldir. Bazen kaşık yerine parmakla yedirmek de çözüm olabilir. 

Ek gıdalara başlama sırası yoğurt,tahıllar, sebze püreleri ve meyve püreleri şeklinde olabilir. Bebeklerin beslenmesinde tahıllar çok önemlidir, başlangıçta pirinç en uygun tahıldır. Sebze püreleri, bebekler için farklı bir tattır ve sebzeye alışması zor olabilir. Sebze olarak ilk etapta patates, havuç, kabak gibi sebzelerle tuz, baharat ve salça katmadan bir çorba hazırlanabilir. Meyve olarak başlangıçta elma, armut, havuç ve şeftali suları verilebilir. Meyveler püre şeklinde de verilebilir. Armut ve elma püre olarak vermek için daha uygun meyvelerdir. Biraz yumuşaması için meyve püreleri buhar üzerinde de bekletilebilir. 

Bebek bisküvilerinin bebek beslenmesinde yeri var mı? Tavsiye ediyor musunuz?

Bebek bisküvilerini içerisinde sofra şekeri içermesi sebebiyle önermiyorum. Annelerin özellikle kahvaltı öğünlerinde kullanmak istediklerini duyuyorum. Bebeğin buna ihtiyacı olduğunu gösteren bir yayın ya da çalışma görmedim, aksine sofra şekeri ile ilgili negatif yayınlar çokça bulunuyor.

Bu yazıda ilginizi çekebilir:

Bebek maması markaları ve içerikleri: En iyi bebek maması hangisi? 
Anneler soruyor: Bebeğim için en iyi bebek maması hangisi?