Yazı İçeriği
Covid 19 salgını ile beraber çoğu kişi doğal ve sağlıklı beslenmeye yöneldi. Sağlıklı beslenme ile beraber bağışıklık güçlendirme ilaca ek bitkisel tedavi de ön plana çıktı ve bu süreçte öne çıkanlar arasında kozalak şurubu da yerini aldı. Kozalak şurubu nedir, nasıl tüketilmesi gerekir, faydası veya zararı var mıdır? Diyetisyen Şeyma Solak Bıçaklar, kozalak şurubu ile ilgili merak edilenleri Anne Bebek Kulübü okuyucuları için yazdı.
Kozalak şurubu nedir?
Pandemi döneminde adından sıkça bahsedilen ve akciğeri temizlediği iddia edilen kozalak şurubu şu anda popüler olan gıdalardan birisidir. Kozalak şurubu çam kozalaklarının toplanıp iyice temizlendikten sonra su ile birlikte uzun süre kaynatılması sonucu elde edilir.
Pinaceae(çamgiller) familyasına ait bitkilerin çeşitli kısımları halk arasında bazı hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Doğu Asya ülkelerinde, çam iğneleri, kozalaklar, korteksler ve polen gibi çam ağaçlarının çeşitli kısımları, sağlığı desteklemek için gıda veya diyet takviyesi olarak yaygın şekilde tüketilmektedir.
Kozalak şurubu hangi durumlar için kullanılır?
Çam ağacı fraksiyonlarının tüketiminin gastrointestinal hastalıkları ve nöronal sorunları olumlu yönde etkilediği ve hipertansiyon, ateroskleroz ve diyabet gibi kronik hastalıkları önlediğine inanılmaktadır.
Çamın tedavi amacıyla kullanılması aslında çok eski zamanlara dayanmaktadır. Ming Hanedanlığı döneminde (1368 ~ 1644) Li Shizhen tarafından yazılan Çin bitki bilimi kitabında(Compendium of Materia Medica) pinus koraiensis (Kore çamı) kozalağı başta olmak üzere başka çam kozalaklarına da yer verilmiştir.
Çam kozalakları akciğerleri nemlendirmek, öksürüğü gidermek ve ateşi düşürmek amacıyla kullanılmıştır.
Ülkemizde çam kozalağından yapılan pekmez ve şurup tarzı ürünler de özellikle solunum sistemi ile ilgili rahatsızlıklarda (bronşit, öksürük, nefes darlığı vb.), diş eti rahatsızlıklarında ve bağışıklığı güçlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.
2016-2019 yılları arasında Artvin ilinde yapılan bir çalışmada sarıçamın yeşil kozalaklarının infüzyon veya dekoksiyon şeklinde öksürük için kullanıldığı görülmüştür.
Orman Genel Müdürlüğü’nün Çankırı’nın orman köylerinde yaptığı bir diğer çalışmada ise karaçam kozalağının suda kaynatılarak astım için kullanıldığı görülmüştür.
Yapılan bir çalışmada; Pinus parviflora Sieb. ve Zucc. (Japon beyaz çamı) kozalağı özünden elde edilen fraksiyonların, influenza virüsünün büyümesini baskıladığı gösterilmiştir. *
Yapılan araştırmalar, Kore çamından elde edilen çam kozalağının, anti-tümör, antiinflamatuar, anti-bakteriyel ve antioksidan aktivitelere sahip flavonoidler, polisakkaritler ve fenolik bileşikler gibi çeşitli biyoaktif maddelere sahip olduğunu göstermiştir.
Pinus pinaster (sahil çamı) ile yapılan çalışmada; kozalak ekstresinin yüksek antioksidan etkisi olduğu, kozalak uçucu yağının ise yüksek antikolinesteraz (Kolinesteraz etkisini engelleme: Bir nörotransmitter olan asetilkolin’in hidrolizini katalizler.) aktivite gösterdiği bulunmuştur.
Yapılan çalışmalarda ülkemizde yetişen bazı çam türlerinin kök, gövde, kozalak, dal, sürgünlerinden elde edilen ekstraktların antimikrobiyal (Kızıl vd., 2002, Eryılmaz vd., 2016), yara iyileşmesi ve anti-enflamatuar aktivite (Tümen 2010) ve bazı kanser türlerinde antikarsinojenik etki (Aydın 2013; Uçar vd., 2008) gösterdikleri belirlenmiştir.
Çam kozalaklarından ekstrakte edilen polisakkaritlerin, kabuk ve iğnelerden elde edilenlere kıyasla en iyi antioksidan aktiviteye sahip olduğunu, Pinus koraiensis’ten elde edilen polisakkaritlerin invitro antioksidan özelliklerinin, fizikokimyasal özellikleriyle ilişkili olduğu bulmuşlardır. Daha önce de Meng (2010), Pinus koraiensis’in çam kozalaklarından ekstrakte edilen ham polisakaritlerin antioksidan aktivitesini incelemiş ve polisakkaritlerin önemli ölçüde serbest radikal temizleme kabiliyetine sahip olduğunu belirtmiştir.
Pinus(çam) ekstresi terpenoidler, steroidler, prosiyanidinleri ve flavonoidleri içerir (Lantto vd., 2009). Bu bileşikler üzerinde antibakteriyel, antifungal ve yara iyileştirme aktivitelerini ortaya çıkaran çeşitli biyolojik aktivite çalışmaları yapılmıştır. Çam kozalaklarından elde edilen ekstraktların ise, reaktif oksijeni süpürücü etkisinin olduğu ve serum lipidlerini düşürdüğü bildirilmiştir. *
Kozalağın içerisinde bulunan pinenin literatürdeki potansiyel faydaları:
- Antimikrobiyal etkisi vardır. Mikroplardan korunma ve savaşmada fayda sağlayabilir.
- Sindirim sistemi rahatsızlıklarında fayda sağlayabilir.
- Balgam söktücü ve akciğeri temizleme etkisi olabilir.
- Solunum sistemi rahatsızlıklarında (öksürük, astım, bronşit vb. ) etkili olabilir.
- Sakinleştirici, yatıştırıcı etkisi olabilir ve bu sayede uykuya dalmada ve uyku kalitesinde olumlu etki yapabilir.
- İnflamasyonu azaltıcı etkisi olabilir.
- Bağışıklık sistemini destekleyebilir.
- Çam kozalak ekstratları ile ilgili her ne kadar yapılan çalışmalar bulunsa da halen araştırılmaktadır. Kozalak içerisinde bulunan bileşenler ve miktarı ve olumlu etkilerini destekleyen daha fazla ileri düzey çalışma yapılması gerekmektedir. Çam kozalak ekstratlarıyla ilgili çalışmalar bulunsa da ülkemizde tüketilen pekmezi veya şurubuyla alakalı yapılan bilimsel çalışmalar yetersizdir.
- Kozalak şurubunun astım, bronşit, öksürük vb. rahatszılıklarda tedavi veya takviye edici gıda amacıyla kullanılabilmesi için bilimsel anlamda daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir.
Kozalak şurubu ne kadar tüketilmelidir?
Kozalak şurubunun fazla tüketilmesi istenmeyen durumlara neden olabilir. Genel görüşe göre günlük tüketim 1 tatlı kaşığı kadardır.
Düzenli bir tüketim durumu varsa haftada bir, 1 tatlı kaşığı kadar tüketilebilir. Hastalık durumunda (soğuk alğınlığı, öksürük vb.) günlük 1 tatlı kaşığı şeklinde tercih edilebilir.
Kozalak şurubunun zararı var mıdır? Herkes tüketebilir mi?
Kozalak şurubunun fazla tüketilmesi mide ve sindirim sisteminde problemlere sebep olabilir.
Ciddi kronik hastalığı olanlar, düzenli ilaç kullananlar, hamileler, emziren anneler, alerjik bir bünyeye sahip olan kişiler kozalak şurubunu tüketmeden önce mutlaka doktora danışmalıdır.
Detaylı bilgi için yararlandığım aşağıdaki linklere göz atabilirsiniz.
https://doi.org/10.1006/bbrc.1995.2290
https://doi.org/10.1080/19476337.2015.1085905
