Hamilelikte iyot kullanımı

Anneler, iyot eksikliğine dikkat! İyot yetersizliği hastalıklarına bağlı olarak gebelikte düşük, bebeklerde zeka ve gelişim geriliği, çocuk ve ergenlerde ise depresyon ve gelişim geriliği görülebiliyor. Peki iyot minerali neden bu kadar önemli, iyot eksikliğinde hangi hastalıklar görülüyor? Hamile ve emziren anneler iyot kullanmalı mı? Haliç Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Seçil Günay Avcı iyot mineralinin önemi,  faydaları, zararları ve hamilelikte iyot kullanımı ile ilgili merak edilenleri yazdı!..

İyot nedir, ne işe yarar? 

İyot; tiroid hormonlarının sentezinde, büyüme ve gelişme sürecinde gerekli olan,  nonmetalik, halojen bir elementtir. Adını Yunanca’da menekşe-mor anlamına gelen “iodes” kelimesinden alır.

İyot nelerde bulunur, günlük iyot ihtiyacı ne kadardır? 

Toprakta ve denizde iyodür olarak bulunan bu mineral güneş ile karşılaşınca uçucu olan iyot formuna dönüşür. Toprağında yetersiz düzeyde iyot bulunan bölgelerde iyot desteği yapılmadan eksiklik giderilemez. Erozyonlar nedeni kaybolan toprak ile içme suyu ve toprakta yetişen ürünlerde iyot azalır. Türkiye bu nedenle iyot eksikliği bölgesinde yer alır.
Tuzlu su balıklarının iyot içeriği 300-3000 µg/kg iken, tatlı su balıklarınınki 20-40 µg/kg’dır. İnek sütü ve yumurtanın iyot içeriği toprağın iyot içeriğine bağlıdır.

İyotlu tuzdaki iyot oranı nasıl korunur? 

İyotlu tuzlar ışık geçirmeyen kapalı kaplarda saklanmalıdır. Yemek pişirilmeden önce iyotlu tuzu yemeğe ilave etmek, pişme sırasında iyodun buharlaşma yoluyla kaybolmasına sebep olur.

Pişirme yöntemi iyotu azaltır mı?

Evet. Besinlerin iyot içeriği kullanılan pişirme yöntemine göre değişiklik gösterir. Kızartma işlemi ile yaklaşık %20, ızgara işlemi ile %23, haşlama işlemi ile ise %58 oranında kayıp meydana gelmektedir. Haşlanan besinlerin suyunun dökülmesi besinlerden alınan iyot miktarını azaltır.

İyotun görevi nedir? 

Vücutta 20-30 mg iyot bulunmaktadır. Bunun yaklaşık %75’i tiroid bezindedir. Tiroid hormonu [triiyodotironin (T3), tiroksin (T4)] sentezi için gerekli ana element iyottur. İyodun, iyonize formu iyodürün ana kaynağı ise diyet yani beslenme şeklimizdir. Günlük 100- 150 µg iyoda gereksinim vardır. İnorganik iyot konsantrasyonu organizmada oldukça düşük düzeydedir. T4, T3, diiyodotirozin ve monoiyodotirozin organik formları ise vücutta dönüşüm hâlindedir. Dolaşımdaki tiroid hormonları düzeyi tiroid stimüle edici hormon (TSH) ile regüle edilmektedir.

Hamilelikte iyot takviyesi 

Gebelikte iyot gereksinimi artar. Gebelik döneminde tiroid; artan östrojene bağlı olarak uyarılır. Ve daha çok çalışması gerekir. Ancak böbreklerden idrar ile iyot kaybı da artar. Sonuç olarak, gebelikte iyot gereksinimi daha da artar.

Genelikte iyot ve tiroid değerlendirilir. Metabolizmanın temel hormonu olan tiroid hormonlarının kan düzeyi, TSH ve serbest T4, ile gebelik öncesinde ve ilk 3 ayda mutlaka kontrol edilmelidir. İyot için spot idrarda iyot miktarına bakılır. Tiroid için gebelik öncesi veya ilk dönem içinde tiroid ultrasonu yaptırmak da gereklidir.

Hamilelikte iyot eksikliği nasıl giderilir?

Gebelikte iyot eksikse acilen takviye edilir. Gebelikte iyot desteğinin çocuğun bilişsel gelişimi üzerinde etkili olduğunu gösteren çalışmalar, iyot desteğine birinci trimesterin(ilk üçay) bitiminden önce başlanmış olması gerektiğini göstermiştir. Çalışmalar, gebelik döneminde yalnızca iyotlu tuz kullanımının iyot gereksinimini karşılamada yeterli olamayabileceğine ve önerilen dozda iyot takviyesinin gerekliliğine dikkat çekmiştir.

Emzirme döneminde iyot kullanımı

Emzirme döneminde iyot takviyesi gerekir. Emzirme döneminde bebeğin tek iyot kaynağı anne sütüdür. Anne hamileliği boyunca eksik kalmışsa bebek de düşük tiroid içi iyot düzeyi ile dünyaya gelir. Bu bebeklerin yeterli iyot alımı sağlayabilmeleri anne sütünün iyot içeriğine bağlıdır. Genellikle anne sütü iyot için yeterli bir kaynak olmasına rağmen, ülkemiz gibi iyot yetersizliği olan bölgelerde hâlâ yetersizlik riski mevcuttur.

İyot eksikliğinde görülen hastalıklar nelerdir? 

İyot eksikliği sorunlara yol açabilir. “İyot Yetersizliği Hastalıkları” olarak adlandırılan hastalıklar gebelikte; düşük, ölü doğum, konjenital anomaliler(organ sakatlıkları) ve perinatal mortaliteye(doğum zamanı civarında anne-bebek ölümü), yenidoğanda bebek ölümleri ve kretenizme(zeka ve gelişim geriliği,donuk ifade, kalın ve kuru cilt vb) çocuk ve ergende ruhsal sorunlara (depresyon, takıntı vb) ve fiziksel büyüme ve gelişimde gecikmeye (boy kısalığı, kemik kas gelişiminde gerilik) yol açar. KRETENİZM görseli olur!

İyot kullanımı nasıl olmalı? 

Dünya sağlık Örgütü iyot takviyesi önerisi şu şekildedir: 6 yaşından küçük çocuklar için günde 90 mikrogram iyot alınmasını önerirken, 6-12 yaş arası çocuklara günde 120 mikrogram, yetişkinlere günde 150 mikrogram, hamile ve emziren annelere ise günde 250 mikrogram tavsiye edilir.

Türkiye’de yapılan bir çalışmada gebelikte iyot ve tuz kullanımı hakkında ulaşılan sonuçlar: 

Gebelerin %74.1’i iyot yetersizliği ve hastalıkları hakkında bilgisinin olmadığını, gebelerin %68.6’sı gebelikte iyotlu tuz kullanımına ilişkin bilgi almadığını belirtmiştir. %35.7’sinin iyot eksikliğinden korunmanın önemini bilmediği, %65.7’sinin gebelikte iyotlu tuz kullanmanın gerekli olduğunu bilmediğini belirtmiştir. Ayrıca gebelerin %44.1’inin iyotlu tuz kullanmadığı, iyotlu tuz kullanan gebelerin %56.2’sinin iyotlu tuzu doğru saklamadığı,
Gebelerin %16.7’sinin tuzu yemeğe piştikten sonra ilave ettiği bulunmuştur. Sonuç olarak; gebelerin iyotlu tuzu neden ve nasıl kullanmaları gerektiğine ilişkin bilgilerinin yetersiz olduğu, gebelerin iyotlu tuz kullanımı, tuzun muhafaza edilme şekli ve yemeğe tuz ilave etme zamanı hakkında eğitime gereksinimi olduğu açıktır.

Hamilelikte iyot takviyesi alıyor musunuz? Evinizde iyotlu tuz kullanıyor musunuz? İyotu nasıl tüketiyorsunuz? Anneler, Anne Kulübü Forum’da buluşuyor! Siz de aklınıza takılanları, merak ettiklerinizi veya öğrenmek istediklerinizi bize Forum Anne Bebek Kulübü üzerinden yazabilirsiniz. Kadınlar olarak birlikte güçlüyüz!