Yazı İçeriği
Her ne kadar anne babalar için çocuklarının öksürüğünü duymak, özellikle gece uykuyu bölen öksürüklerle uyanmak üzücü olsa da, aslında öksürük vücudun normal bir savunma mekanizması. Bilinçsizce kullanılabilecek ilaçlarla ise birden bire ciddi bir rahatsızlığa dönüşebilecek öksürük hakkında Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Cengiz merak edilenleri yanıtladı.
Öksürük nedir, nasıl oluşur?
Normalde solunum yolu mukozası, üzerindeki tüysü yapılar ve ürettiği mukus ile virüs, bakteri, toz zerresi gibi yabancı maddeleri vücuttan uzaklaştırır. Enfeksiyon sırasında bozulan bu mekanizmanın yerine öksürük refleksi aktifleşir. Ayrıca yabancı maddeyi atabilmek için mukus ( balgam ) üretimi de artar. Mukus artışı solunum yolundaki tüm yüzeylerde görülür.
Kış aylarında soğuk algınlığına neden olan virüsler daha yaygın olarak havada bulunur. Kış aylarında özellikle kapalı ortamlarda vakit geçirildiği için virüsler havada asılı kalıp başka kişileri enfekte etmektedir. Dolayısıyla bu mevsimde çocuklarda öksürük daha sık görülür. Genel olarak tüm infeksiyonlara bağlı öksürüklerde genel amacımız öksürüğü kesmek değil öksürüğe neden olan enfeksiyonu ya da rahatsızlığı gidermektir.
Öksürük farklı özellikler gösterir mi?
Öksürük değişik hastalıklarda değişik özellikler gösterebilir. Nezleyle birlikte olan öksürük ıslak veya kuru özellik gösterebilir ve bir hafta kadar sürebilir. Öksürük nezlede genellikle en son kaybolan belirtidir. Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonuna bağlı öksürükler gece gözlenir. Yatış pozisyonuyla geniz akıntısı bronş ağacına akar ve öksürük refleksini uyarır. Ateş, burun akıntısı ve öksürük genellikle gribal bir enfeksiyon bulgusu olsa da, 39 dereceyi aşan ateş, beslenme bozukluğu, bulantı , kusma ve sıkıntılı solunum zatürre gibi daha ciddi solunum yolu hastalığını da akla getirir.
Öksürük öğürme refleksini uyararak kusmaya neden olabilir. Kusma devam etmedikçe bu korkulacak bir durum değildir.
Uzun süren öksürük başka bir hastalık habercisi olabilir mi?
Özellikle yuvaya giden çocuklarda peş peşe gelen soğuk algınlığı, öksürüğün haftalarca sürmesine yol açabilir. Çocuğunuzun öksürüğü 1 ayı geçiyorsa astım, alerji gibi solunum yollarının aşırı duyarlılığından kaynaklanan durumlar akla gelmeli ve doktora danışılmalıdır.
Öksürük başka hastalıkların da belirtisi olabilir. Örneğin havlama tarzında öksürük krupta, iç çeker gibi öksürük boğmacada, egzersizle birlikte öksürük astımda görülür.
6 Aydan küçük bebeklerde öksürük bebeği yorabilir. Özellikle sonbahar-kış mevsiminde yaygınlaşan RSV (Respiratory syncythial virüs) daha büyük çocuklarda nezleye neden olurken, daha küçük bebeklerde alt solunum yollarını etkileyerek daha ciddi solunum zorluğuna yol açabilir.
Öksürüğe ev içindeki havanın kalitesini değerlendirmek için neler yapılmalı?
Ev içi ortam da öksürüğe yol açabilir; eğer evden çıktıktan birkaç saat sonra belirtiler hafifliyor ve yeniden eve dönüldüğünde başlıyorsa evin içindeki havada provake edici maddeler bulunduğundan kuşkulanmak gerekir.
- Evde yakıtlardan çıkan gazlar: Doğalgaz, gaz yağı, odun, kömür, tüp gaz gibi evlerde bulunan yakıtların kullanımı sonucunda yeterli havalandırma sağlanmadığında havayı kirleten gazlar oluşur.
- Sigara dumanı: Sigara, pipo ve puronun dumanı akciğerlerde hassasiyete neden olup kolaylıkla akciğer enfeksiyonu gelişmesine neden olmaktadır.
- Evdeki kimyasal maddeler: Klorlu çamaşır suları, amonyak gibi uçucu maddeler içeren temizlik solüsyonları, çözücü solüsyonlar ve boya kutuları zehirli gazlar çıkabilir.
- Toz ve nem: Toz böcekleri (ev tozunda bulunan mikroskobik canlılar(akar)) teknik anlamda kirletici değildir ama bunlar nem ile birlikte şiddetli alerjik reaksiyonlara neden olabilirler.
- Dekorasyon: Yeni döşenen halılar ve yeni boyanan duvarlardan tahriş edici gazlar çıkabilir.
Aileler öksüren çocuğa nasıl yardımcı olabilir?
Ailenin bu konuda sabırlı olup, doktorlarının yönlendirdiği şekilde davranmaları gerekir. Unutmamalı ki, her üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra 6–8 hafta öksürük devam edebilir. Öksürüğü kesmek ailelerin amacı olmamalıdır. Altta yatan neden tedavi olunca öksürük de geçecektir.
Öksürüğü azaltmak için uygulanacak basit yöntemler
- Sigara içmeyin: Sigara dumanı, solunum yolunun koruyucu mekanizmalarını bozmakta, balgam üretimini arttırmaktadır. Çocuk olan evlerde, evin hiçbir yerinde sigara içmeyin, içilmesine izin vermeyin, içenlerin çocuğa temasını engelleyin.
- Bol su içirin: Balgamın daha kolay atılabilmesi sıvı kıvamlı olmasına bağlıdır. Bu da en kolay, sıvı alımını arttırarak sağlanır. En iyi balgam sökücü sudur. Akciğerler ve solunum yollarındaki salgılar ne kadar yapışkansa atılmaları o kadar güçleşir. Bol sıvı alındığında bu sıvıların yapışkanlığı azalır ve kolay atılır.
- Havadaki nemi arttırın: Özellikle kış aylarında iç mekanlardaki hava kuru olmakta, bu da solunum yollarının kuruluğuna, mukus kıvamının artmasına yol açmaktadır. Havayı nemlendirmenin en iyi yolu, soğuk buhar makinesi kullanmaktır. Soğuk buhar makinesi nazofarenjit ya da Rhinosinuzit dediğimiz burun tıkanıklığına bağlı öksürükler de yarar sağlar. Nemlendirme ile burun ifrazatı yumuşar. Geniz akıntısı azalır. Öksürük refleksi azalır. Soğuk buhar, solunum yollarındaki iltihabi reaksiyonu çözmede daha etkilidir, böylece öksürüğü rahatlatır. Ancak çoğu çocukta görülen buharın olumlu etkisi, alerjik hırıltısı olan çocuklarda görülmemektedir.
- Gerektiğinde öksürük azaltıcı ilaçları kullanın: Öksürük ilaçları ya balgamın kolay atılması ya da kuru öksürüğün kesilmesine yönelik olup çeşitli tipleri vardır. İki yaşın altındaki çocuklarda öksürüğün ilaçlarla kesilmesi solunum yollarının çok önemli bir bölümü olan bronşlarda sekresyonun birikmesine ve çok daha ciddi bir tablo olan zatürreeye yol açabilmektedir.
Öksüren çocuk ne zaman doktora götürülmelidir?
- Evde yukarıdaki yardımcı yöntemlerle sonuç alamadıysanız,
- Öksürük giderek artıyorsa,
- Uzun süreli Hırıltı varsa,
- Ateş yükseliyorsa, çocuk doktoruna başvurmalısınız.
- Özellikle doktor önerisi olmadan ezbere öksürük şurubu kullanmanın yarar değil zarar verebileceğini unutmamalısınız.
Öksürük şurubu nasıl kullanılmalıdır?
Son zamanlarda çocuklarda öksürüğü kesmek için kullanılan ilaçların ciddi yan etkileri görülmekte ve Amerikan Göğüs Hastalıkları Birliği başta olmak üzere bu konuda alarm verilmektedir. Geçtiğimiz aylarda gerek Amerika Birleşik Devletleri gerekse Kanada’da ciddi önlemler alınmak üzere kamuoyu çalışmaları yapılmıştır. İçinde birkaç farklı etkin madde içeren öksürük şuruplarının kontrolsüzce kullanılması yanlıştır. Bazen öksürük refleksinin bu ilaçlarla baskılanması, solunum yollarının doğal temizlenme mekanizmasını engelleyerek durumu kötüleştirebilir.
Kullanılan ilaçların olası yan etkileri nelerdir?
Genelde virüslerin yol açtığı nezle gibi enfeksiyonlarda antibiyotiklerin tedavide yeri yoktur. Bakterilerin neden olduğu zatürree gibi hastalıklarda antibiyotikler doktor denetiminde kullanılabilir. Zatürree, boğmaca, RSV gibi hastalıklar hastaneye yatmayı gerektirecek kadar ciddi seyredebilir.
Öksürüğü kesmek için kullanılan dekonjestan denilen ilaçlar, çocukların sinir sistemini aşırı uyarmakta ve ateşle birlikte havale geçirilmesine neden olmaktadır. Bir kısmı ise yine aynı yolla hiperaktiviteye ve konsantrasyon bozukluklarına yol açmaktadırlar.
Daha az rastlanmakla beraber bazıları ciddi kanama bozukluklarına ve hayati tehlikelere neden olmaktadır. Bu tip ilaçların bir diğer ve en önemli yan etkisinin ise öksürüğün altında yatan gerçek nedenin saklanabilmesi, asıl hastalığın uzun sürmesi ve teşhis edilememesine neden olabilir.
Çocuklarda öksürük ile ilgili annelerden destek alabilirsiniz! Siz de aklınıza takılanları, merak ettiklerinizi veya öğrenmek istediklerinizi bize Forum Anne Bebek Kulübü üzerinden yazabilirsiniz. Kadınlar olarak birlikte güçlüyüz!
