Yazı İçeriği
Bebeklerde şaşılık belirtileri nelerdir? Bebeğinizin gözleri şeyla mı yoksa şaşı mı bakıyor? Şaşılık nedenleri nelerdir? Çocuklarda şaşılık nasıl anlaşılır? Bebeklerde şaşılık muayenesi ve tedavisi nasıl yapılır? Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Cahit Şahin yazdı!..
Şaşılık nedir?
Şaşılık çocuklar arasında yaygın görülen bir göz problemidir. Uzak bakışta paralel olan görme eksenlerinden herhangi birinin, herhangi bir yöne doğru sapmasına şaşılık (strabismus) denir. Şaşılık sadece estetik bir hata değil, ayrıca görme sistemini bozan bir durumdur. Bir göz tam karşıya bakarken diğer göz içe, dışa, yukarı veya aşağı bakabilir. Bazen yanlış hizalanma bir gözden diğer göze de kayabilir.
Görmenin düzgün olması için her iki gözün aynı noktayı hedef alması gerekir. Bu yüzden şaşılık doğru görmeyi etkiler. Aynı noktayı hedef alamayan, yanlış hizalanmış gözler ambliyopi ( göz tenbelliği ) denilen duruma neden olabilir. Yani göz tenbelliği, gözde ve görme yollarında organik bir patoloji olmaksızın beynin görmesinde azalmadır.
Şaşılığa ne sebep olur?
Sıklıkla yaşamın ilk beş yılında olur.
Gözümüzü kontrolünü sağlayan altı tane kasımız mevcuttur. Bir kas gözü sağa, bir kas gözü sola, diğer dört kas gözü yukarı aşağı ve bir açıyla hareket ettirir. Normalde her iki gözün tek bir hedefe odaklanabilmesi için her iki göz etrafındaki tüm bu kasların birlikte ve koordineli çalışması gereklidir. Ve bu kasları da beyin kontrol eder. Şaşılık olan çocuklarda Serebral palsi, Down sendromu gibi kromozomal bozukluklar, Hidrosefali, Prematüre doğum ve Beyin tümörleri gibi beyinlerini etkileyen hastalıklara bağlı gelişebilir.
Ayrıca çocukluk döneminde katarakt ve göz travması da şaşılığa neden olabilir. Ancak şaşılık olan çocukların çoğunda bu sorunların hiçbiri yoktur!!
Ayrıca ailede şaşılık olması çocuklar için artmış bir risk faktörüdür.
Peki şaşılık görmeyi nasıl etkiler?
Normalde beynimiz aynı noktayı hedef alan ve iki farklı gözden gelen görüntüyü üç boyutlu olarak birleştirir. Böylece biz bir nesnenin ne kadar uzakta ya da yakında olduğunu anlamış oluruz ki buna derinlik algısı denir.
Gözlerden biri farklı hizalandığında beyine iki farklı resim gönderilir. Bu durumda küçük bir çocuğun beyni yanlış hizalanmış gözden gelen görüntüyü görmezden gelmeyi öğrenir. Bunun yerine doğru hizalanan gözden gelen görüntüyü yerleştirir ve göz tembelliği ( ambliyopi ) gelişir. Sonuç olarak tek bir gözden gelen görüntü beyine yerleştiği için derinlik algısı da bozulmuş olur.
Ancak yetişkin bir bireyde şaşılık geliştiğinde çift görme gelişir çünkü yetişkin bir bireyin beyni her iki gözden gelen görüntüyü yorumlamayı öğrenmiştir ve yanlış hizalanmış gözün görüntüsünü görmezden gelmez.
Şaşılık belirtileri nelerdir?
Gözlerin farklı yönlere bakması, bir nesneye bakarken çocuğun bir gözünü kapatması gibi genel belirtilerdir.
Yalancı göz kayması nedir?
Bir yaşından küçük çocuklarda bazı durumlarda gerçekte göz kayması olmadığı halde yüzdeki anatomik farklılık sonucu ( yüz asimetrisi, her iki göz bebeğinin birbirinden uzak olması, göz kapağında düşüklük, göz küresinin dışarda ya da içerde olması gibi )yanıltıcı bir görünüm sonucu yalancı göz kayması saptanabilir.
Göz kayması tipleri
Kabaca sekonder şaşılık ve fonksiyonel şaşılık diye iki ana sınıfa ayrılır.
Sekonder şaşılık yukarıda belirtildiği gibi beyinle ilgili daha sonradan ortaya çıkmış herhangi bir sorun neticesinde görülen şaşılıktır.
Fonksiyonel şaşılık ise gözün etrafındaki kasları etkileyen herhangi bir duruma bağlı gelişen şaşılıktır.
Çocuklarda en sık görülen şaşılık türleri fonksiyonel şaşılığın alt türü olan bu üç durumdur.
İnfantil esotropya: Bebeklik döneminde ilk aylarda görülen çocukların her iki gözünün içeri bakma durumudur
Akodomatif esotropya: İki yaşın üzerindeki çocuklarda en sık görülen şaşılık türüdür. Yakın planda ya da uzaktaki bir nesneye odaklanırken bir gözün içe doğru yani burna doğru dönmesi durumudur.
Ekzotropya: Uzaktaki bir nesneye bakarken bir gözün dışarı doğru dönmesidir. Bu durum bazen çocuk yorgunken, hastayken ya da hayal kurduğunda gelişebilir.
Şaşılığın tedavisi nasıl yapılır?
Çocuğun yaşına ve göz kaymasının derecesine bağlı olarak şaşılık tedavisi değişiklik gösterir.
Gözleri içedönük olan ( esotropya ) bebek ve küçük çocuklarda ameliyat ya da gözlüğe ihtiyaç duyulabilir.
Göz kaslarına uygulanacak ameliyat gözlerin düzgün hizalanmasına yardımcı olur.
Ekzotropyası olan İki yaşından büyük çocuklara gözlerin düzgün hizalanmasına yardımcı olması için özel gözlükler verilir. Ayrıca odaklanmasına yardımcı olması için prizmalar da kullanılabilir.
Yanlış hizalanmış göze yama ve bulanıklaştırma işlemi o gözün güçlenmesine yardımcı olabilir. Bu işlem esnasında çocuğun güçlü gören gözlerini kullanmaması için o göze bant takma veya bulanık görmesini sağlayacak göz damlaları kullanarak zayıf gözü kullanmaya zorlanır. Böylece zayıf göz güçlenmiş olur.
Her iki gözü içe doğru bakmaya odaklayacak yardımcı göz kası egzersizleri tavsiye edilir.
Şaşılık cerrahisi
Çocuğa genel anestezi altında yapılacak ameliyat ile gözlerin düzgün hizalanmasını sağlayacak şekilde göz kaslarına işlem yapılır. Bu işlem duruma göre bir veya iki göze de yapılması gerekebilir. Cerrahi seçenek göz kaymasını tedavi etmenin güvenli ve etkili bir yoludur.
Bebeklerde şaşılık muayenesi ve tedavisi
Şaşılık göz bebeklerin düzgün hizalanmaması ve farklı yönleri işaret etmesi durumudur. Ve görmeyi etkiler. Çünkü doğru görmek için her iki gözün de aynı noktaya bakması gerekir. Şaşılığı olan bir çocukta yanlış hizalanmış gözde göz tembelliği gerçekleştiği için tedavi çok önemlidir.
Göz tembelliğinin tek nedeni şaşılık değildir. Şaşılık dışında ailenin fark edemeyeceği sorunlar da ( farklı göz numaralarının gelişmesi gibi ) göz tembelliği yapar. Bu nedenle tüm çocukların 4. ay -6 ay arası, 3. yaş ve 6. yaşında rutin göz muayenesi olması önemlidir.
Şaşılığın tedavisinde en yaygın kullanılan yöntem ameliyattır. Göz uzmanları tarafından yapılacak ameliyat ile gözlerin düzgün hizalanması sağlanır. Cerrahi tedavi dışında gözlük takmak, gözlerin odaklanmasına yardımcı olması için prizmalar kullanmak da başka tedavi yöntemleridir.
Eğer çocuğunuzun gözleri ve görmesi hakkında herhangi bir sorununuz varsa mutlaka bir göz doktoruna başvurmalısınız.
