Öncelikle çocuk hekimine danışılmalı ve uyku sorununun arkasında fizyolojik sebepler olup olmadığına dair fikir alınmalıdır. Uyku sorunu fizyolojik bir nedenden kaynaklanmıyorsa, sorunun ebeveynlerin uykuya dair yaptığı hatalı davranışlarla ilgili olabileceği düşünmeli ve vakit kaybetmeden bu konuda uzman birinden yardım alınmalıdır. 0-3 yaş döneminde, çocukların %50’sine yakınında hatalı ebeveyn tutumlarına bağlı olarak uyku sorunları görülebilmektedir. Erken yaşlardaki uyku sorunlarının okul başarısı, sağlıklı gelişim ve devam eden yıllardaki uyku bozukluklarıyla yakın ilişkisi olduğu bilimsel çalışmalarla kanıtlandığı unutulmamalı ve bu konu hafife alınmamalıdır. Peki bebek uyku düzeni nasıl olmalıdır?
Bebek uykusu ile yetişkin uykusu arasında ne fark var?
Bebeklerin uyku döngüsü başlangıçta kısa parçalar halindedir. 6. ayın sonunda yavaş yavaş yetişkin tip uykuya benzemeye başlar. Gece boyunca bölünmeden ve yetişkin tipi uyuma kapasitesi neyse 1 yaş civarında ulaşılır. Ancak yine de yetişkinden farklı olarak, gündüz uykusuna olan ihtiyacı devam eder. İkinci 6 ayda, bebeğiniz hala geceleri sık sık uyanıyor ya da uykuya dalmada güçlükler çekiyorsa, akla getirilmesi gereken ilk şey kendi başına uyuma becerisi edinememiş olabileceğidir. Bunun dışında yetersiz gündüz uykusu uyuyan, akşam geç yatırılan, uykuya kucakta, ayakta sallanarak, memede ya da biberonda dalma gibi alışkanlıkları olan bebeklerin, ilerleyen zamanlarda daha fazla uyku sorunu yaşadığı görülmektedir.
Kendi kendine uyuyan bebek bir efsane mi?
Kesinlikle değil. Kulaktan kulağa yayılan yanlış bilgilerden biri de bebeklerin yardımsız uyuyamayacağıdır. Yeni doğmuş bir bebeğin, ilk aylarda uykuya geçiş için kendini sakinleştirme becerisi çok az olduğundan, uykuya dalmak için ebeveynlerinin güvenli kollarının sıcaklığına ihtiyaç duyar. Ancak bu ihtiyaç, 3. aydan sonra giderek azalır. Annenin aylara göre bebeğin uyku ile ilgili fiziksel becerilerine uygun davranışlar göstermesi durumunda, bebeklerinin ikinci 6 ay içinde kendi başlarına uyumaları bir mucize değil, normal ve beklenen bir gelişmedir. Bebeği uyutabilmek için yapılan en temel hatalardan biri, bebeğin hep aynı şekilde, sallanarak ya da beslenerek uyuyacağına şartlandırılmasıdır. Bebekler çok hızlı büyürler ve aylara göre uykuya geçiş zamanlarında farklı yollarla uyuma alışkanlıkları geliştirirler. Anne, bebeğini hep yeni doğmuş bir bebek gibi uyutmaya devam ederse, onlar da uykuyla ilgili zihinsel ve fiziksel gelişimlerinin imkan verdiği becerilerini kullanmayı öğrenmekte gecikirler. Unutmayın ki kendi kendine uyumak öğrenilen bir şeydir. Bu konuda gözlemci, araştırmacı, öğrenmeye açık ve cesur olmalısınız. Son olarak uyku sorunlarına harcanan enerjinin azalması durumunda onunla çok daha coşkulu, kaliteli ve güvenli bir ilişki kurmanız için gerekli enerjinizin artacağını bilmelisiniz.
Bebeğim çok erken uyanıyor. Bir problem olur mu?
Öncelikle bebeğinizin size göre mi, yoksa gelişim sürecinde beklenene göre mi erken uyandığına tekrar bakılmalıdır. Bebeklerin, özellikle ilk 2 yılda erken uyanmaları doğal ve beklenen bir durumdur. Bebeğin sorunsuz ve mutlu bir şekilde sabahları saat 6 ile 8 arasında uyanması normal kabul edilmektedir. Bunun aile tarafından kabul edilmesi, bebeğin kalkma saatine uyum sağlamasında faydalı olacaktır. Peki erken kalkma ne zaman bir sorun olarak görülmelidir? 6. ve 7. ayın sonunda, bebeğiniz hala sabah 6’dan önce ağlayarak ve yorgun olarak uyanıyorsa; Her gece, başka saatlerde de ağlayarak uyanıyor ve süt içtikten sonra uykuya geri dönüyorsa; Yorgun ve keyifsiz bir şekilde uyanıp, kısa süre sonra uyumak istiyorsa, erken kalkma sorunundan bahsedebiliriz. Bu sorunlara genelde çocuk tek başına uyuyamadığında sıkça rastlanmaktadır. Bu durumda en uygun yöntemlerle, bebeğinize kendi başına uyuma konusunda uyku eğitimi vermeye başlamanız sorunun en etkili çözümüdür. Bu eğitim, gereksiz gece beslenmelerini kaldırma, her gece aynı yerde, aynı ön hazırlık ve saatte yatma, uyku öncesi çok uyarıcı etkinliklerde bulunmama gibi temel uyku vakti rutinlerini de yeniden düzenleyerek verilmelidir. Unutmayın ki bebeği geç yatırmak, uyanma saatini özellikle ilk 2 senede geciktirmez. Tam tersine çocuğun daha az uyuyarak daha yorgun ve asabi olmasına neden olur. Bu yöntem daha büyük çocuklarda işe yarayabilmektedir.
Gece çok sık uyanıyor! Ne yapmalıyım?
1 yaşından sonra, hala gece sık uyanma ve süt içme, sallanma ve beraber yatma gibi yardımlar olmadan uykuya dönememe bir uyku sorunu olarak görülebilir. Bu gibi durumlarda, sorunu kökten çözmek için bebeğinize kendi başına uyumayı öğretmelisiniz. Gece boyunca yetişkinler gibi bebekler de 3 ya da 4 kez uyanırlar. Bu uyanmalar, uykunun normal akışının bir parçasıdır. Ancak biz yetişkinler uykuya hemen geri daldığımızdan bu uyanmalarımızı hatırlamayız. Kendi başına uyumayı öğrenmemiş bebekler, bu uyanmalarda ne yapacaklarını bilmediklerinden ağlayarak anne babalarından uykuya dönmek için yardım isterler. Sizler de sallamak, beraber yatmak ya da beslemek gibi, çocuğun tek bildiği uyuma yolunu ona gecenin ortasında tekrar tekrar uygulamak zorunda kalırsınız. İşte bebeklerin gereksiz yere gece uyanmalarının temel nedeni bu kadar basittir. Gece uyanmalarını sonlandırmak için bu konuda bilgilenmeli ve ilk fırsatta uyku eğitimi çalışmalarına başlamalısınız.
Uyku eğitimine başlarken neler yapmalıyım?
Çocuğunuzun hiç bir kronik ya da dönemsel sağlık sorunu olmadığına emin olun. Reflüsü olan, grip, diş çıkaran bir çocuk uyku eğitimine olumlu yanıt vermeyecektir. Uyku eğitiminde sonuç elde etmek için tutarlı ve istikrarlı olmak şarttır. Çocuğun bakımından sorumlu olan herkes ile çocuğa uyku eğitimi verileceği konusunda anlaşın. Özellikle anne ve babanın bu konuda işbirliği içinde olması önemlidir. Yoksa önünüze çıkan ilk zorlukta anne ya da babadan birisi pes edecek ve sonuç alınması imkansız hale gelecektir. Bir kaç gün çocuğunuzu gözlemleyin. Kaçta yatıp kaçta kalktığı, gece ne aralıklarala uyandığı gibi detayları not edin. Gece aynı saatlerde mi kalkıyor, gündüz hep 35 dakikada bir mi uyanıyor, iki uyku arasında çok uzun süre mi uyanık kalıyor… Amacınız bu tür şifreleri çözmek olsun… Uyku eğitimi ekolleri ve yöntemleri konusunda mümkün olduğu kadar çok bilgilenin.
Kendinizi ruhen hazır hissetmeden, iyice bilgilenmeden ve çocuğunuz için doğru bir şey yaptığınızı içselleştimeden başlamayın. Gerekirse bir süre daha gözlemleyerek, bilgi toplayarak, eşinizle konuyu konuşarak bekleyin. Cesaretinizi kıran, sizi olumsuz etkileyen, insanları gerekmedikçe sürece dahil etmeyin.
Uyku eğitimi verirken nelere dikkat etmeliyim?
Çocuğun yanında sakin olumlu ve yapıcı olmaya çalışın. Uyku eğitimini ona cezaymış gibi bir tavırla yapmayın. Uyku eğitiminin çaresizlikten başvurduğunuz bir yol olduğu hissi onu da olumsuz etkileyecektir. Çocuğunuz ileride ayakkabı bağlamayı öğreteceğiniz gibi şimdi de uyumayı öğretiyorsunuz. Bu durumu gözünüzde büyütmemeye çalışın. Çocuğunuz büyük de küçük de olsa onunla konuşun. Büyükse ve mesela emzirmeyi kesecekseniz bunu ona nedenleriyle anlatın. Küçükse daha basit bir yol izleyin. ‘’Anne seni çok seviyor, ama artık uyku zamanı, anne sana sabah olunca meme verecek, biliyorum meme olmadan uyumak zor geliyor, ama benim güzel kızım birazdan mışıl mışıl uyuyacak’’ gibi. Bir uyku eğitimi uzmanının bütün sistemini alıp uygulayacaksanız, bunu eksiksiz ve istikrarlı bir biçimde uyguladığınızdan emin olun. Bir sistemi tamamen uygulamak istemiyorsanız, işinize yarayacak en basit uyku eğitimi yöntemlerinden başlayın. Daha zorlayıcı yöntemleri sona bırakın. Örneğin yatır kaldır yapmaya başlamadan önce çocuğunuzu bir uyku arkadaşı ya da emziğe alıştırmayı deneyebilirsiniz. Tümüyle bir sistemi de uygulasanız, seçtiğiniz bir iki yöntemle de başlasanız öncelikle çocuğunuzun uyku düzenini gözden geçirin ve çocuğun iyi bir uyku rutinine kavuşmasını sağlayın. Çocuğun uyanık kaldığı süreyi yaşına uygun hale getirin. Gerekirse daha sık uyutun, daha erken yatırın ya da sabah ya da öğle uykusundan uyandırın. Uyku eğitimine cuma akşamı ya da hafta sonu başlamak daha mantıklı olabilir. Çalışıyorsanız zor geçebilecek ilk bir-iki günün sabahında siz ya da eşiniz işe gitmek zorunda kalmazsınız. Unutmayın, uyku eğitiminde yıktığınız sistemin yerine koyuncaya kadar her şey ilk başta daha kötüye gidebilir. Ama çocuğunuzun yaşına ve mizacına göre uzun olmayan bir sürede sonuç alırsınız. Tam çözüldü derken zaman zaman geriye dönüşler de olabilir. Bunların sizi yıldırmasına izin vermeyin. Uyku eğitimi sırasında istikrar ve tutarlılık uğruna sabit fikirli olmayın. Uyguladığınız yöntem çocuğunuza ya da onun yaşına uygun olmayabilir. Sizin ya da onun için doğru zaman olmayabilir. Bir direnç ile karşılaştığınızla vazgeçmek ile çocuğunuzun ihtiyaçlarını anlayıp onlara cevap vermek farklı şeylerdir. Çocuğunuzun ihtiyaçlarını göz ardı etmeyin. Bazı yöntemlerden vazgeçmeniz gerektiğinde vazgeçin.
