Bahar alerjisi belirtileri nelerdir? Nasıl anlaşılır?

Bahar alerjisi nedir? Bebeklerde ve çocuklarda bahar alerjisi belirtileri nelerdir? Hangi önlemleri alabiliriz? Bebeklerde alerji nasıl anlaşılır? Bebeklerde ve çocuklarda besin alerjisine ne iyi gelir? Allerjik bebekler nasıl beslenmeli? Çocuk Allerji ve Astım Uzmanı Prof. Dr. Hasan Yüksel’e sorduk!.. 

Bahar alerjisi nedir? 

Bahar alerjisi Mart ayının ortasından itibaren; ot, ağaç polenleri ve mantar sporu ile çıkan burunda tıkanıklık, hapşırma, akıntı, kaşıntı ve gözlerde yanma sulanma, kaşıntı ile karakterize bir hastalıktır. Polenler bitkilerin üremesi için gerekli olan erkek gametleri olduklarından dolayı hafif polenlerin rüzgarla atmosfere dağılmaları en önemli aracıdır.

Her zaman bulgular çok belirgin olmayabilir. Bu tipik bulguları yanında, sürekli nezle hali, sık sık burunda kaşıntı ve burnun kaşınması ile oluşan alerjik selam dediğimiz görüntü olabilir. Hatta düşük yoğunluklu bir alerji ile burun mukozasının sürekli iltihabı reaksiyon göstermesi sonucu yineleyen sinüzit, kulak iltihabı, işitme kaybı, gece burun tıkanıklığı ile oluşan uyku bozukluğu en sık bulguları olabilir. Tabii ki alerjik rinit dediğimiz bu bahar allerjisi tablosunda sadece burunda değil akciğerlerde de bulgular olabilir.

Bahar alerjisi olan çocukların yaklaşık ortalama dörtte birinde aynı zamanda astım bulunur.

Okuma önerisi: Baharda göz alerjisine dikkat!

Bahar alerjisi neden olur? Bahar alerjisi belirtileri nelerdir? Alerji olduğumuzu nasıl  anlarız?

Bahar alerjisinin en önemli nedeni anne-baba ve kan bağı olan akrabalarda alerjik hastalığın olmasıdır. Bunun yanında tabii ki çevresel  bir alerjinin bulunması gereklidir.  Ancak sadece genetik yatkınlık ve sadece çevrede alerjinin bulunması yeterli değildir. Bunun yanında çevresel kirleticiler mesela, sigara dumanına maruziyet, sık antibiyotik kullanımı ya da sık üst solunum enfeksiyonu geçirip yani ideal tedavi edilmemesi bu alerjinin çıkmasını kolaylaştırır.

Bahar alerjisi belirtileri nelerdir?

Bahar alerjisinin belirtileri dediğimiz gibi özellikle burunda, gözde, boğazda ve azımsanmayacak miktarda bronşlarda görülür.

• Burunda kaşıntı, hapşırma, su gibi akıntı ve tıkanıklık vardır.
• Gözlerde yanma, sulanma, kızarıklık ve batma hissi, yumuşak damakta kaşınma, kulaklarda kaşınma da olabilir.
• Sık nezle hali, sık sinüzit olma, sık boğaz ağrısı ve tabii ki bahar ayındaki astım ataklarının önemli miktarı bahar alerjisine bağlı olabilir.

Bu bulguları gösteren bir çocukta eğer ki iyi bir şekilde muayene edilir, alerji deri testi ve kan testleri yapılırsa,  neye karşı alerjinin olduğu kolaylıkla anlaşılabilir. Ancak bunlarla da tanı konulamayan hastalarda kullanılabilecek ileri tanı yöntemleri mevcuttur. Az miktarda hastada bu ileri tanı yöntemleri kullanılması gerekebilir.

Nezle 3 haftadan fazla sürüyor  ve iyileşmiyorsa ne yapmak gerekir? Alerjik nezle olma ihtimalimiz var mı?

Nezle hali normalde bir hafta süren bir tablodur. Nezle hali yaklaşık bir hafta sürer, nekahat dönemi de en çok bir hafta daha devam eder. Ancak 2 haftadan uzun süren nezle halinde surette alerjik bir yanıtın olabileceği düşünülmelidir. 3 haftadan uzun süren ve daha önceden herhangi bir kronik hastalığı bulunmayan çocuklarda en önemli etken allerji olabilir.  Bu nedenle bu çocuğun bir bahar allerjisine sahip olup olmadığı yada bir allerjik  hastalığın komponenti olarak allerjik rinit yani bahar alerjisi var mı yok mu araştırılması gerekir.

Alerjik rinit (bahar alerjisi) için risk faktörleri nelerdir? Kimler risk altında?

Allerjik rinit için en önemli risk faktörü genetik yatkınlıktır. Ancak çevre kirliliği, sık antibiyotik kullanımı, nezle halinin viral enfeksiyona bağlı olduğu durumlarda iyi tedavi edilmemesi ve uzun süren nezle bulguların olması alerjik rinit için riski arttıran nedenlerdir. Bu nedenle ailesinde alerjik rinit ya da başka bir alerjik hastalık bulunan çocuklar risk altında bulunmaktadır.

Ailede özellikle anne ve anneanne de alerjinin bulunması daha dominant olarak görülmesine neden olur. 

Çocuklarla yetişkinlerin  alerjileri benzer mi yoksa çocuklarda daha ağır  mı seyrediyor? 

Çocukların alerjik hastalıkları erişkinlerden son derece farklıdır. Bahar alerjisi açısından bakıldığında çocuklarda burun tıkanıklığı ve akıntı bulgularını ön planda olması tablonun bir viral enfeksiyona bağlı olduğunu düşündürür. Bu nedenle maalesef ki hep enfeksiyon tedavisi alırlar.

Antibiyotik tedavisi sık verilen bu çocuklar her bir antibiyoterapiden sonra daha sık hastalanırlar. Bahar allerjisi olan çocuklarda burun tıkanıklığı daha ön plandadır. Bu nedenle gece burun tıkanıklığı, ağzı açık uyuma, horlama ve uyku apnesi istediğimiz bulgu görülebilir.

Erişkinlerde ise bunlar görülmez. Erişkinlerde daha çok gündüz hapşurm, burun akıntısı tarzındadır. Bu nedenle çocukların alerjik hastalıkları erişkinlere göre daha ağır ama tedavileri erişkinlere göre daha kolaydır. Ancak mutlaka bahar allerjisi akla gelip, tanı koyup her bir çocuğa göre ayrı bir tedavi planı yapmak şartıyla bu mümkündür.

Okuma önerisi: Bebek ve çocuklarda besin alerjisi nasıl anlaşılır? 

Bahar alerjisi tanısı nasıl konur? Bahar alerjisi tedavisi nasıl yapılır? Bahar alerjisinden nasıl  korunabiliriz?

Çocuklarda bahar alerjisi tanısı koymak oldukça kolaydır. Bunun için çocuğun bulguları konusunda iyi bir bilgi almak, çocuğun anne baba ve diğer akrabaların da alerjik hastalıklar için gerekli olan öyküyü elde etmek gerekir. Mutlaka bahar alerjisi ile karışan durumları ayırt etmek için iyi bir muayene etmek zorunludur. Bunun yanında tabii ki yapılacak olan alerji cilt testi altın standarttır. Şüpheli durumlarda kan testleri yapılabilir. Bunlarla allerjik rinit tanısı konur. Ancak bazı alerjik rinitli çocuklarda henüz alerji gelişmemiş olabilir ve aile öyküsü ile birlikte bunlara lokal alerji tanısı konulabilir.

Bahar alerjisinin tedavisinde çok önemli olan burun temizliğini, açıklığını sağlamak önemlidir. Hapşırma, burun akıntısı ve kaşıntısı için antihistaminik ve benzeri ilaçlar kullanılır. Burun tıkanıklığı için burna verilecek olan kortizonlu spreyler temel tedavilerdir. Tabii ki çocuğun ihtiyacına göre kullanılabilecek birçok yardımcı ve destek tedavi vardır. Bunlar çocuğun ihtiyacına göre yeterince uygulanmadan tedavi etkinliğe başlatmak mümkün olmayabilir.

Burun temizliği ve yüz temizliğini sağlamak polenin ve bahar döneminde atmosferde bulunan mantar sporunun etkilerini azaltır. İç ortama girmesini engellemek için ve pencerelerin belli sürelerde kapalı olmasını sağlamak da gerekir.

Bahar alerjisi tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına sebep olur mu?

Çocuklarda tedavi edilmeyen bahar alerjisi sürekli burun tıkanıklığı sonucunda kronik sinüzit, kronik ve işitme kaybı ile giden kulak hastalığına neden olur. Bunun yanında aynı burun tıkanıklığının gece olması gece horlama, ağız açık uyuma ve sık uyanma ile birlikte çocuğun uyku kalitesini bozarak gündüz performansını ve okul başarısını düşürür. Burun tıkanıklığı belli bir eşiğin üstüne çıkarsa uyku apnesi görülür ki bu en ciddi ve ağır komplikasyondur. Ayrıca tedavi edilmeyen bahar allerjisi bu çocuklarda astım riskini 2 ile 4 kat arttırır.

Sürekli burun tıkanıklığının bulunması yumuşak damağın yukarıya kalkarak dişlerin şekil bozukluğuna ve ortodontik problemlere yol açabilir. Sürekli aksıran, hapşıran, burun tıkanıklığı olan çocukta psiko-sosyal komplikasyonlar gelişebilir.

Bahar alerjisinden korunma yolları nelerdir?

Bahar alerjisinden direkt olarak bir korunma yolu ya da yöntemi olması mümkün değildir. Çünkü bahar allerjisine neden olan polenler, mantar sporları ve diğer etkenler atmosferde sürekli bulunmaktadir.

Gün içindeki ya da haftalık olarak yoğunlukları dalgalanmaktadır. Bu nedenle koruyucu bazı önlemler almalı ama sadece tedavi olabilirsek kurtulabiliriz. Koruyucu önlemler arasında yukarıda da belirttiğimiz gibi,  mutlaka burun temizliği, yüz temizliğine dikkat etmek,  polen bulaşmış olan maddelerden uzak durmak,  örneğin dışarıda giydiğimiz giyecekleri bahar mevsiminde eve gelince içeride giymemek ya da üzerine polen bulaşmış yiyecekleri yememek bunların başında gelebilir. Elbetteki genel anlamda ilaç dışı bilimsel olarak kanıtlanmamış tedavilerden de uzak durmak gerekir. 

Göz bulguları için orta koyulukta bir güneş gözlüğü takılabilir, katkı maddeleri az tüketilmelidir ve eğer ki gereksiz antibiyotik kullanmazsak bunlardan da kısmen bazı destekler alabiliriz.

Okuma önerisi: Mevsimsel geçişler hasta ediyor. Peki nelere dikkat etmeliyiz? 

Sizi bulmuşken bebeklerde besin alerjisinden de konuşalım istiyorum. Bebek ve çocuklarda besin alerjisi nasıl anlaşılır?

Bebek ve çocuklarda besin alerjileri giderek artan bir sıklığa sahiptir. Toplumda alerjik rinit ve astım sıklığında artış hem bizim toplumumuzda hem de dünya genelinde bir yavaşlama ve plato çizme eğilimindedir. Ancak besin alerjilerinde giderek artan bir trend mevcuttur. Bu nedenle besin allerjisinde erken tanı konulması ve gerçek anlamda rasyonel tedavi yapılması çok önemlidir. 

Her 1 yaş grubu için besin allerjisi bulguları farklıdır. Örneğin bebeklerde özellikle ilk 6 ayda kanlı gaita saptanması,  6 ay civarında başlayarak 1 yaşına kadar olan dönemde bebeklik egzaması önemli bulgulardır.

Alınan besinle ağız kenarında ve besin değen yerlerde kızarıklıklar, şişlikler olması ve besine bağlı anafilaksi görülmesi en önemli bulgulardır. Bunun yanında besin alerjisinde reflü sıktır ve çocuklarda huzursuzluk daha çok kusma bazen ise ishal ve beslenme reddi, büyüme gelişme geriliği bulgular olabilir. Az görülmekle birlikte besin alındığında çok ciddi ishal, hatta sıvı kaybı olan ağır tablolar da görülebilmektedir. Daha büyük çocuklarda bazen egzamanın devamlılığının besin allerjisi ile  gerçekleşebileceğini görüyoruz. 

Alerjik bebekler nasıl beslenmeli? Mama seçimi yaparken aileler nelere dikkat etmeli?

Besin alerjisi olan çocuklar için temel tedavi yaklaşımı anne ve bebeğin beslenmeden alerjik olan besinin çıkarılmasıdır. Bu besin kan ve deri testleri ile anlaşılabilir. Ancak bazen her iki testin negatif olduğu besin allerjileri de vardır. Bunların tanısında besin yükleme testi dediğimiz testler yapılmalıdır.

İnek sütü proteini alerjisi mevcut ise mama olarak, belirgin allerjik bulguları var ve bu klinik olarak anlamlı ise yanai kanlı gaita çıkarma kilo alamama ciddi deri bulguları var ise, o zaman mutlaka amino asit bazlı mamalar kullanılır. Burada anne sütündeki protein içerdiğini yansıtan aminoasit dizilimi ve miktarı göz önünde bulunarak oluşturulmuş bir amino asit havuzu vardır. Ancak bulguların kısmi olduğu, anafilaksinin görülmediği ve laboratuar testleri pozitif olsa da hafif klinik bulgular olan bebeklerde hidrolize mamalar ya da hidrolize ve amino asit karışımı ağzına olarak kullanılabilir. Bunların tatları kötüdür. Eğer bebek almakta zorlanırsa bazen alternatif ürünler de denenebilir.

Son yıllarda  alerjik bebek sayısında ciddi bir artış  var. Bunu neye bağlıyorsunuz?

Yukarıda da belirttiğim gibi besin alerjisi ve atopik dermatit’i olan bebek sayısı gün geçtikçe artmaktadır Bu artışın bence en önemli nedenlerinden birisi hijyen kurallarının çok yüksek miktarda kullanılması, beslenme içerisine karışan deterjanlar, gereksiz ve sık antibiyotik kullanımı ve bebeklerin çok sıkı, irritan tarzda giydirilmesidir. Çevre ve iç ortam hava kalitesi değişiklikleri de neden olabilir. 

Çocuklarda  süt  alerjisi nasıl anlaşılır, belirtileri nelerdir?

İnek sütü proteini alerjisi, çocukluk çağında yumurta ile birlikte en sık görülen besin allerjisi tipidir. İnek sütü proteini alerjisinin bulguları her yaşta farklılık gösterir.

Örneğin ilk 6 ayda ve özellikle ilk 3 ayda kanlı gaita, aşırı mukus, ciddi huzursuzluk bunların başında gelir. Bebeklik çağı egzeması yani atopik dermatit sıktır. Ama atopik dermatitin tek nedeni besin allerjisi değildir. Ciddi ishal,  gelişme geriliği ve bağırsak emilim bozuklukları bulguları da görünebilir. Besini alırken ağızda, vücutta döküntülerin olması, besin reddi, ciddi reflü bulguları yine huzursuzluk büyük infantlarda yani 6 aydan sonra belirgin görülen bulgulardandır. Bazen hırıltılı solunum veya burunda akıntı gibi daha az görülen bulgular da görülebilir.

Süt alerjisi olan bebekler inek sütü yerine keçi sütü  maması alabilir mi ?

İnek sütü proteini alerjisi olan çocuklara keçi sütü maması vermek ciddi bir yanlışlıktır. Çünkü inek sütüyle keçi sütü arasında protein yapıları açısından %90 oranında benzerlik vardır. Bu nedenle inek sütü proteini alerjisi olan çocuk %90 oranında aynı zamanda keçi sütüne de allerjiktir.

Eğer inek sütü proteini alerjisi düşünülen bir çocuk keçi sütü verilerek bu oluşmuyor ise muhtemelen bu çocukta alerji yoktur denilebilir. Bu nedenle inek sütü protein alerjisi olan çocuğa yukarıda belirttiğim gibi amino asit bazlı mamalar ya da yüksek hidrolize mamalar ya da bunların karışımı verilebilir.

Alternatif bitkisel kökenli sütlerde mevcuttur. Ancak çok ciddi bir şekilde mama reddi yoksa bunlara geçmek doğru olmaz örneğin badem sütü gibi.

Anneler burada buluşuyor! Siz de aklınıza takılanları, merak ettiklerinizi veya öğrenmek istediklerinizi bize Forum Anne Bebek Kulübü üzerinden yazabilirsiniz. Kadınlar olarak birlikte güçlüyüz!

Çocuklarda alerji konusunda daha fazla bilgi alabileceğiniz bilimsel kaynaklar: 

Çocuklarda solunum yolu alerjisi 
Çocukluk çağında alerjik rinit