Yazı İçeriği
Yenidoğan bebeğin muayenesi henüz bebek doğmadan çocuk hekimi doğumhaneye veya ameliyathaneye girdiği andan itibaren başlar. Çocuk hekimi, risk faktörlerini belirlemek, doğum sonrası ilk müdahaleyi planlamak için doğum öncesinde bebekle ve annenin hamilelik dönemiyle ilgili ayrıntılı bilgi alır ve hazırlığını yapar.
Bebek doğar doğmaz, ilk 1 dakika içinde bebeğin kardiak muayenesi, solunum muayenesi, cilt muayenesi yapılır, kas tonusuna ve reflekslerine bakılır. Bu 60 saniyedeki muayenesi ile APGAR skoru belirlenir, bu skor bebeğin sağlık durumu hakkında önemli bilgiler verir. Sağlık sorunu olmayan bebekte baş, ağız (yarık damak-dudak), burun (burun deliğinin kapalı olması), karın ve genital sistem muayenesi yapılır. Doğumsal kalça çıkığı ve sakral gamzesi olup olmadığı bakılır. Muayenesi normal olan bebeğin temel bakımı (göz bakımı, göbek bakımı, K vitamini ve hepatit B aşısı) yapılır. Tüm bu işlemler yaklaşık 5 dakika içinde tamamlanır ve mümkün olan en kısa sürede bebek anne göğsüne verilir.
Anne ve bebek aynı odada izlenir, doğum sonrası ilk 24 saat içinde ve taburcu olana kadar her 24 saatte bir bebek muayene edilir.
Günlük anne yanı muayeneleri ve kontroller;
- günlük tartı kontrolü,
- emme refleksi muayenesi,
- kas tonusu ve reflekslerinin kontrolü
- beslenme durumunun kontrolü,
- idrar, gaita yapıp yapmadığının kontrolü,
- cilt muayenesi (sarılık vs)
- baş (bıngıldak) muayenesi,
- solunum sistemi muayenesi,
- kalp ve dolaşım sistemi muayenesi,
- karın muayenesi,
- genital sistem muayenesi,
- omurga, sakral gamze kontrolü,
- doğumsal kalça çıkığı muayenesi.
Yenidoğan bebeğin ilk 40 gün kontrol zamanları
- Doğumda,
- Doğumdan sonraki ilk 48 saat içinde,
- 7. günde ve ya 15. günde
- 30. günde veya 40. günde
Yenidoğan tarama testleri
Yenidoğan tarama testleri niçin yapılır?
Yenidoğan tarama testleri ile hayatın ilk aylarında belirti vermeyen, ilerde bebek sağlığını çok etkileyebilecek, tedavi edilebilen doğumsal hastalıkların tespiti amacıyla yapılır. Yenidoğan tarama testleri sayesinde, erken tanı konulduğunda ise; bu hastalıklara karşı hemen tedavi başlanarak, tam iyileşme sağlanabilir veya hastalığın olumsuz etkileri azaltılabilir.
Ülkemizdeki yenidoğan tarama testleri nelerdir?
- Fenilketonüri Testi (Topuk testi ile bakılır)
- Biotinidaz Eksikliği (Topuk testi ile bakılır)
- Konjenital Hipotiroidi (Topuk testi ile bakılır)
- Kistik Fibrozis (Topuk testi ile bakılır)
- Yenidoğan İşitme Testi
- Yenidoğan Göz Taraması
- Doğumsal Kalça Çıkığı Ultrasonu
Topuk testi nedir?
Her yenidoğana, ilk 15 gün içinde kan tarama testleri yapılmalıdır. Bu testlerde, kan genellikle topuktan alındığından; bu tarama testleri, sıklıkla “topuk testi” olarak bilinir. Buna karşın, damardan kan alınarak da yapılmaları mümkündür.
Ülkemizde, Ulusal Neonatal Tarama Programı kapsamında;
- Fenilketonüri,
- Biyotinidaz Eksikliği,
- Konjenital Hipotiroidi,
- Kistik Fibrozis
olmak üzere dört hastalığı tarayan yenidoğan kan tarama testleri (topuk testi) yapılmaktadır.
Kan tarama testleri (topuk testi) bebek 72 saatini doldurduktan sonra yapılmalıdır. Eğer bebek doğumdan sonra ilk 48 saat içinde taburcu olacaksa, birinci haftada yapılan kontrol muayenesi sırasında kan örneği alınır. Bu testler için topuktan alınan birkaç damla kan yeterlidir. Test sonuçları bir, iki hafta içinde belli olur.
Kan tarama testi (topuk testi) tanı koydurucu bir test değildir. Topuk testinde sonucun pozitif olması hastalık şüphesi olduğunu gösterir. Topuk testinde pozitiflik olduğunda bebek ayrıntı tetkiklerin yapılması ve kesin tanının konulabilmesi için ilgili bölüme yönlendirilir. Tarama testi pozitif ama yapılan ayrıntılı tetkikler negatif ise hastalık yok demektir. Eğer ayrıntılı tetkiklerde de pozitiflik çıkarsa kesin tanı konulur ve tedavi başlanır. Şüpheli durumlarda ilgili uzmanın belirlediği şekilde takip edilir.
-
Fenilketonüri nedir?
-
-
Yenidoğan bebeklerde görülen, fenilketonüri hastalığı, fenilalanin hidroksilaz enziminin eksikliği sonucu ortaya çıkan kalıtsal metabolik bir hastalıktır.
-
Erken tanının son derece önemli olduğu fenilketonüri, önlenebilir zekâ geriliklerinin en sık karşılaşılan sebeplerindendir. Erken tanılanıp tedavi edilmediğinde; bazı protein yapı taşı ve maddelerin vücuttan atılamayarak kanda birikmesi nedeniyle, ağır zihinsel gerilik ortaya çıkar.
-
Fenilketonüri tedavisi nasıl yapılır?
Bebeğe özel bir beslenme programı uygulanarak, kandaki fenilalanin düzeyini normal seviyede tutmak hedeflenir.
Biotinidaz eksikliği nedir?
Vücudumuz için çok önemli olan “biotin” vitaminini üreten enzim, biotinidaz enzimidir. Biotidinaz enziminin eksikliğinde ise, biotin vitamininin işlev gördüğü birçok mekanizma çalışmaz.
Tedavi edilmediği durumlarda, biotin eksikliğine bağlı olarak; öncelikle deri hastalıkları, ardından da beyin gelişiminde bozukluklar ortaya çıkabilmektedir. Bu sebeple, erken tanı son derece önemlidir.
Biotinidaz eksikliği tedavisi nasıl yapılır?
2009 yılından itibaren uygulanan tarama testi ile erken tanı konulabilmektedir. Tanı alan bebekler, vitamin desteği ile etkin biçimde tedavi edilebilmektedir.
Konjenital hipotiroidi nedir?
Konjenital (doğumsal) hipotiroidi, tiroid bezinin yokluğu ve az çalışması nedeniyle vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak miktarda tiroid hormonu üretilememesi sonucu ortaya çıkan endokrinolojik bir hastalıktır.
Büyüme ve gelişme açısından, tiroid hormonu son derece önemli olduğundan; konjenital (doğumsal) hipotiroidinin erken teşhisi çok önemlidir. Tedavi edilmeyen konjenital (doğumsal) hipotiroidi; bedensel gelişme bozukluklarının yanı sıra, zeka geriliğine yol açar.
Konjenital hipotiroidi tedavisi nasıl yapılır?
Konjenital hipotiroidi tanısı alan bebeklere, vücudun üremediği, eksik olan enzimin yerine ilaç tedavisi uygulanır.
Kistik fibrozis nedir?
Kistik fibrozis, akciğerler ile sindirim sistemini etkileyen kalıtsal bir hastalıktır. Kistik fibrozis, hem anneden hem de babadan gelen genlerin birleşmesi sonucu ortaya çıkar.
Bebeklerde kistik fibrozis belirtileri, farklı yaşlarda ortaya çıkabilir. Sık tekrarlayan akciğer enfeksiyonları, fazla miktarda pis kokulu ve yağlı dışkılama ile kilo alamama kistik fibrozisin en yaygın biçimde rastlanan belirtileri arasındadır. Tedavi edilmediğinde, Kistik Fibrozis hastalığı büyüme ve gelişme geriliğine neden olur.
Kistik fibrozis tedavisi nasıl yapılır?
Erken tanı, Kistik Fibrozis hastalığının tedavisinde son derece önemlidir. Özellikle solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisi bakımından, solunum fizyoterapisi etkilidir. Özel beslenme programları ve enzim takviyeleri de, etkili tedavi yöntemlerindendir.
Yenidoğan işitme testi nedir?
Yenidoğan işitme testi, bebeğin olası işitme kaybının erken dönemde teşhisi amacıyla yapılır.
En yaygın biçimde rastlanılan doğumsal anomalilerden olan işitme kaybı, erken teşhis edilmediğinde; gelişme sürecinde, başta konuşma olmak üzere, dil gelişimi, öğrenme ve iletişimini olumsuz yönde etkilediğinden erken teşhisi son derece önemlidir.
Ülkemizde, 2007 yılında başlatılan Yenidoğan İşitme Taraması Programı kapsamında ile tüm bebeklerin işitme yetisi, yenidoğan işitme testi uygulanarak, doğum hastanelerinden taburcu olmadan önce test edilmektedir.
Yenidoğan işitme testi nasıl yapılır?
Yenidoğanın olası işitme kaybının teşhisi için, bebek uyurken gerçekleştirilen basit bir ölçüm testi ile sese tepkisinin ölçümü gerçekleştirilir. İşitme taramasında, bebeğin alın ve kulak arkasına yerleştirilen elektrotlar sayesinde kulağa verilen seslerin, beyinde yarattığı dalgalar ölçülür.
Yenidoğan işitme kaybı nasıl tedavi edilir?
İşitme testi sonucunda, işitmesi bakımından anomali şüphesi tespit edilen bebekler, kulak burun boğaz ve odyometri uzmanları tarafından değerlendirilerek uygun tedavi planlanır.
Yenidoğan göz taraması
Göz taraması, çocuk hekiminiz tarafından, bebeğinin gözlerine tutulan ışık (oftalmaskop) ile yapılır. Şüpheli durumlarda göz hekimine sevk edilir.
Her şey normal olsa bile 1. ay ile 6. ay arasında mutlaka göz hekimi tarafından göz muayenesi yapılmalıdır.
Doğumsal kalça çıkığı ultrasonu
Tüm yenidoğanlara, Sağlık Bakanlığı Ulusal Tarama Programı kapsamında bir aylıktan sonra, 1. ay ile 4. ay arasında doğumsal kalça çıkıklığını taraması için kalça ultrasonu yapılır. Ultrason ses dalgalrı ile çalışan ve radyasyon içermeyen, güvenli bir görüntüleme yöntemidir.
