Yazı İçeriği
Çocukları erişkinden ayıran en önemli özellik büyümesidir. Bazı çocuklarda ise büyüme gelişme geriliği görülebilir. Peki, bu durum neden kaynaklanır? Büyüme gelişme geriliği neden olur, nasıl anlaşılır, tedavisi nasıl yapılır? Tüm bu soruların yanıtlarına Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Burak Emre Demir yanıt verdi, konuyla ilgili tavsiyeler paylaştı.
Çocuklar anne karnından itibaren sürekli büyür ve gelişirler. Vücudun boy, kilo gibi fiziki özelliklerinin artışı büyüme olarak tanımlanır. Gelişme ise zeka, kas gücü, koordinasyon gelişimi ve psikolojik olgunlaşma olarak tanımlanır.
Çocukluğun her dönemlerinde, büyüme hızı ve gelişimi yaşa ve cinsiyete göre değişkenlikler gösterir. Çocuk hekimi muayenesinde büyümenin takibi, vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi ölçülerek büyüme (persantil) grafiklerine göre değerlendirilmektedir. Bu grafiklerle o yaş ve cinsiyetteki diğer çocukların gelişim ortalamaları ile kıyaslanır.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Burak Emre Demir
Hangi durumlarda inceleme yapılmalı?
Çocuğun takiplerinde büyüme beklentilerinin altında veya üstünde olması ya da daha önceki ölçüm grafikleri doğrultusunda çocuğun büyümesinde duraklama tespit edilmesi uyarıcı olmalıdır. Bu durumlarda;
-Beslenme ve gıda alım bozuklukları (yanlış beslenme şekilleri, demir-çinko-vitamin eksiklikleri vb.),
-Genetik problemler (özellikle akraba evliliklerinde ailevi kemik ve gelişim hastalıkları vb.),
-Hormon bozuklukları (tiroid/guatr hastalığı, büyüme hormon eksiklikleri vb.)
-Sindirim problemleri (mide ve bağırsakları etkileyen çölyak ve gıda emilim bozuklukları vb.),
-Enfeksiyon ve kronik hastalıklar,
-Psikolojik sorunlar (depresyon, stres, sevgi yoksunluğu vb.) açısından inceleme yapılması gereklidir. Araştırmalar sonucunda çoğu zaman basit tedavilerle büyüme ve gelişme normale gelmekte ve kalıcı sorunlar yaşanmadan iyileşme sağlanmaktadır.
Her 10 çocuktan 1’inde gelişim geriliği görülüyor
Çocukların belli yaş dönemlerinde o yaşa özgü yetenekleri kazanmış olması beklenir. Çocuk hekimi hem muayene esnasında hem de aile görüşmesinde çocuğun nöromotor ve psikososyal gelişimini değerlendirmektedir. Çocuğun gelişimi kişisel, sosyal, dil, ince ve kaba motor becerileri ile değerlendirilebilir. Çocukluk çağında gelişim geriliği çok sık görülmektedir. Okul öncesi 10 çocuktan 1’inde gelişim geriliği görülmektedir. Okul öncesi çocukların kendi başına yemek yeme, giyinme becerilerini kazanmış olması, tuvalet ve temizlik kurallarını bilmesi beklenir. Konuşması anlaşılır olmalıdır. Ayrıca konsantrasyon ve diğer çocuklarla oynayabilme yeteneği de sorgulanmalıdır.
Çocuklarda büyüme gelişme geriliği belirtileri ve nedenleri
Bazen çocuğun erken dönemlerinde gelişimi normalken ilerleyen zamanlarda gerileme görülebilir. Bunların erken tespiti için düzenli doktor takibi çok önemlidir. Otizmli çocuklarda olduğu gibi yaşla birlikte büyüme ilerlerken gelişim geride kalabilmekte, erken tanı konmadığında tedavi daha uzun ve zorlu olabilmektedir. Gelişim geriliği bazen hastalıklara eşlik ettiğinden hastalık tanısının da erken konulması gelişim geriliği saptanan çocuklarda yapılan muayene ve testlerle ortaya çıkabilmektedir. Bazı çocuklarda gecikme yaşanması her zaman altta bir hastalık olduğu anlamına gelmez. Bazı ailelerde konuşma gecikmesi, yürüme gecikmesi, ergenliğe geç girme olabilmektedir.
Anne, baba veya yakın bir akrabada da benzer gecikme hikayesi mutlaka sorgulanmalıdır. Bazen de çevresel etkenler buna sebep olur. Anaokulu eğitimi alan bir çocuk ilkokula başladığında hiç anaokuluna gitmeyen bir çocukla aynı sınıfta aynı gelişim düzeyini gösteremeyebilir. Bu durum anaokuluna gitmeyen çocukta hastalıklı bir durum veya gecikme olarak değerlendirilmemelidir. Zaman içinde bu fark hızla kapanacaktır.
Bazı ailelerde birden fazla dil konuşulduğunda çocukta konuşmaya başlamada gecikme olabilir. İlk aşamada bu durum dilde gelişim geriliği gibi düşünülse de zaman içinde çocuk her iki dili de rahatlıkla konuşabilecek gelişimi gösterecektir.
Pandemi sürecinde de doktor kontrolü mutlaka yapılmalı
Birden çok neden veya hastalık büyüme ve gelişmede gecikmeye katkıda bulunabilir. Çocukların sağlıklı büyümesi ve gelişimleri için pandemi sürecinde de çocukların düzenli doktor kontrolleri mutlaka yapılmalı, aile tarafından büyüme gelişme kitapçığı ile kayıt altında tutulmalıdır.
Özellikle göz teması olmayan, tekrarlı anlamsız hareketleri olan, yürümesi, oturması geciken, zor doğum öyküsü olan, cisimlere yakından bakmayı tercih eden yüksek sesle müzik ve televizyon izleme eğiliminde olan, sürekli halsizlik ve uyku hali olan, unutkanlık sorunu olan çocuklar konusunda aileler daha dikkatli olmalıdır.
Büyüme gelişme geriliği tedavisi nasıl yapılır?
Uzman değerlendirmesinin ardından, gerekirse ilaç tedavisi, özel diyet ve mamalar başlanabileceği gibi çocuklar için konuşma terapisi, fizyoterapi, uğraşı terapisi ve davranışsal yönlendirme (örn. psikolog) gibi tedavilerde uygulanabilir. Aile hekimi ve çocuk hekiminizle çocuğa uygun en yararlı yöntemi belirlemeniz gerekir. Büyüme ve gelişme bir süreç olup bu sürecin uzun olacağı ve tedaviden sonra da yakın takip gerektireceği unutulmamalıdır.
Ebeveynlere çok önemli tavsiyeler
-Çocuklarımızın sağlıklı büyüme ve gelişmelerini desteklemek için gebelik öncesinde tedbir almaya başlamalıyız. Alkol ve sigara gibi alışkanlıklar var ise gebelikten önce mutlaka bırakılmalı ve doktorunuzun önerisi doğrultusunda çeşitli vitamin takviyeleri almanız gerekmektedir.
-Gebelik öncesi ve gebelik süresince mutlaka sağlıklı beslenmeli, hazır gıdalardan, zararlı olabilecek yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalıdır.
-Doğumdan itibaren bebekler mümkün olduğunca anne sütü ile beslenmelidir. İlk altı ay sadece anne sütü vermeniz çocuğun sağlıklı beslenmesi için yeterlidir.
-Bebekler ilk bir yılda ortalama olarak doğdukları kilonun üç katına, doğdukları boyun bir buçuk katına çıkarlar. Bu hızlı büyümeyi desteklemek için bebeğin takiplerinde doktorunuzun önerdiği dönemlerde D vitamini ve demir takviyelerini düzenli kullanmanız özellikle ilk yaş için çok önemlidir.
-Her dönemde çocuklarınızı doğal gıdalarla beslemeye çalışın. Hazır gıdalar, paketli ürünler, katkı maddesi içeren ürünlerden mümkün olduğunca uzak tutun. Bünyesel hassasiyet olmadığı sürece günde bir adet yumurta, bir su bardağı süt veya buna eşdeğer peynir veya yoğurt tüketmesini sağlayın.
-Haftada iki öğün fırında ya da ızgara balık tüketmeye çalışın. Balık tercihiniz mevsimine uygun yüzey balıkları olsun. Derin su balıkları içerebilecekleri ağır metaller nedeni ile tercih edilmemelidir.
-Çocuğunuzu anne karnından itibaren müzikle tanıştırın. Özellikle klasik müzik hayatınızın bir parçası olsun. Çocuğunuzu bir müzik aleti çalma yönünde yönlendirin.
-Renkli boyalar ile boş kağıda resimler yapmaya yönlendirin. Hazır boyama kitapları yerine hayal gücünü kullanmaya teşvik edin. Çocuğunuza yaşına uygun kitaplar okuyun. Resimlerini gösterin. Dokunmasına izin verin.
-Bebektir anlamaz demeyin. Kitaba bebeklik çağında alışırsa ileride bunu çok daha kolay alışkanlık haline getirecektir.
-Çocuğunuzla düzenli spor yapın. Açık havada vakit geçirin. Yapacağınız spor kesinlikle profesyonel olmak zorunda değil. Yürüyüş, top oynama, bisiklet, yüzme ve maalesef pandemi döneminde her ne kadar zor olsa da takım oyunları çok faydalı olacaktır.
-Telefon, tablet, televizyondan uzak tutun. Ekran karşısında geçirilecek süreyi kısıtlı olarak kaliteli içeriklerle geçirmesini sağlayın.
OKUMALISINIZ: Çocuklarda boy kısalığı nedenleri nelerdir?
