Dünyaya gelen bir bebeğin hasta olmadan büyümesi mümkün değil, bu noktada önemli olan mümkün olduğunca az hasta olması, hastalık halinde de en hızlı şekilde sağlığına kavuşmasıdır. Bunu sağlamak için gerekli hallerde doktora başvurmak gerekir.
Bebek sağlığı açısından doktora başvurmak gereken durumları ikiye ayırabiliriz;
- Rutin sağlam çocuk kontrolleri
- Hastalık halleri
- Rutin sağlam çocuk kontrolleri
Çocuklara yönelik koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetleri, ancak belirli aralıklarla yapılan izlemlerle verimli olarak gerçekleşebilir. Dünya Sağlık Örgütü, 5 yaşından küçük her çocuğun büyümesinin izlenmesi gerektiğini belirtmektedir.
Çocuk sağlığı izlemi nedir?
Bebeklerin doğduğu günden itibaren hiçbir şikayeti olmasa da düzenli aralıklarla doktor tarafından görülüp değerlendirilmesi ve sağlığının korunması için gereken girişimlerin yapılmasıdır.
Çocuk sağlığı izleminin amacı nedir?
- Bebek ve çocukların büyümelerini ve sağlıklarını geliştirmek,
- Bebek ve çocukların gelişimini desteklemek,
- Bebek ve çocuklarda hastalıkları önlemek ve azaltmak,
- Hastalıkları varsa erken tanı koymak, bebek ve çocuk ölümlerini önlemek ve azaltmak,
Çocuk sağlığı izlemi ne sıklıkta olmalıdır?
- Doğumda,
- Doğumdan sonraki ilk 48 saat içinde,
- 15.günde
- 41. günde
- 2.,3.,4. aylarda ayda 1 kez
- 6.,9.,12. aylarda 3 ayda 1 kez
- 1-3 yaş arası 6 ayda 1 kez
- 4-7 yaş yılda 1 kez
Bebek ve çocukların mümkün olduğunca sağlıklı büyümelerini sağlamak için belirtilen aralıklarla çocuk doktoruna başvurun, muayenesini ve gerekli ise tahlilleri yaptırın.
- Hastalık halleri
Yazımın başında da dedeğim gibi, dünyaya gelen her bebek hastalık yaşayacaktır. Siz ne kadar dikkat ederseniz edin, kreşte, okulda, otobüste, dolmuşta mutlaka virüslerle, bakterilerle karşılacak. Bebeğiniz hasta olduğunda, doktora başvurmanız gereken hallerle ilgili kesin sınırlar belirlemek mümkün olmasa da, annelere ve bebek bakımıyla ilgilenlere yol gösterici olacağına inandığım önerilerde bulunacağım. Bu önerilerin daha kolay anlaşılabilmesi için başlıklar halinde anlatacağım.
0-3 aylık bebeklerde doktora başvurulması gereken durumlar
İlk 3 ay, özellikle ilk 1 ay bebeklerin en hassas, en savunmasız olduğu dönemdir. Bu dönemde bağışıklık sistemi gelişmemiştir, bebeklerde çok ağır hastalık belirtisi olmasa bile ciddi bir hastalığı olabilir. Bu yüzden 0-3 ay arası bebekleri ayrı değerlendirmek lazım.
- Sarılık: Özelikle yenidoğan döneminde gözlerde ve ciltde sarılık olduğunda
- Emmeme: Emmiyor, beslenemiyorsa
- Halsizlik: Sürekli halsiz ve sürekli uyuyorsa, uyandırmakta zorlanıyorsanız
- Huzursuzluk: Sürekli huzursuzluğu var ve uyumuyorsa
- Pişik: Pişik önleyici krem kullanmanıza rağmen pişiğin şiddeti artıyorsa
- Ateş: Herhengibir hastalık belirtisi olmasa bile, 38 derece üzerinde ateş varsa
- Kusma: Her bebekte görülen, taşma şekilinde, süt kesiği gibi kusma dışında fışkırır tarzda kusuyorsa
- İshal : Özellikle ilk ilk 1 ayda, bebekler günde 6-8 kez sarı sulu dışkılama yapabilir. Günde 8’den fazla ishali varsa, ishal ile birlikte kusma, ateş, huzursuzluk varsa, ishalinde kırmızılık, siyahlık varsa ve ishalinde mukus varsa
- Öksürük: Bebeklerde günde ortalama 10-15 kez hapşırık, tıksırık, ökrürük olabilir. Öksürük çok fazlaysa, hıtıltısı varsa, nefes alıp verişi hızlıysa, solunum sıkıntısı varsa, ateşi, huzursuzluğu varsa, öksürürken morarma oluyorsa
- İdrar: İdrar yaparken ağlıyorsa, idrarında kötü koku ve renk değişikliği varsa, günde 4’den az idrar yapıyorsa
- Cilt: İsilik, konak gibi döküntülere karşı önlemler almanıza rağmen şikayetleri artıyorsa, isilik, konak dışında herhangibir döküntüsü varsa
- Bebeğizde sizi rahatsız eden bir durum varsa
bu durumlarda mutlaka doktorunuza başvurun.
Ateşi olan çocukta doktora başvurulması gereken durumlar
Ateş vücudun mikroplarla mücedele etmesini sağlayan yararlı ve doğal bir mekanizmadır. Çocukta ateş olması durumunda, çocuğun genel durumuna bakın, neşesi iyi, gülüp oynuyor ise sakin olun ateşi düşürmek için aceleci davranmayın. Uyuyan bir çocuğu ateş düşürücü vermek için uyandırmayın. Ateşin kendisi bir hastalık değildir. Sadece hastalık işaretlerinden biridir. Ateş tek başına çocuğunuzun antibiyotiğe ihtiyacı olduğunu göstermez.
0-3 ay arası bebeklerde ateş:
- Ateş 37.8 dereceden yüksekse, bir hastalık bulgusu olmasa bile doktorunuza başvurun.
3 ay – 2 yaş arası çocuklarda ateş:
- Ateş 38-39 derece arasında ve 24 satten uzun sürerse
- Ateş 38-39 derece arasında ve çocuk halsiz, huzursuz, beslenmesi bozulmuş ise
doktorunuza başvurun.
Çocuğun yaşına bakılmaksızın;
- Ateş 38 derece üstünde 48 saatten uzun sürüyorsa
- Ateş 39 derecenin üstünde ise
- Ateşli havale geçirirse
- Ateşli çocukta döküntü olursa
- Ateşle birlikte idrar yaparken yanma,sık idrara çıkma varsa,
- Ateşle birlikte boğaz, kulak ve baş ağrısı varsa
- Doktora muayene olup antibiyotik tedavisi başladıktan sonra, 72 saati geçmesine rağmen hala ateşi varsa doktorunuza başvurun.
Öksürüğü olan çocukta doktora başvurulması gereken durumlar
- Ateş varsa
- Sık nefes alma, hırıltı, hışıltı nefes darlığı varsa
- Dudaklarda, ellerde morarma oluyorsa
- Öksürüğün karakteri kaba havlama tarzında ise
- Çocuk öksürükten sonra kusuyorsa ve beslenmesi etkilenmişse
- Öksürük uykudan uyandırıyorsa veya uyuması engelliyorsa
- Öksürük 1 haftadan uzun devam ediyorsa doktorunuza başvurun.
Ayrıca aniden başlayan öksürükte, soluk borusuna yabancı cisim kaçmış olabilir böyle bir durumda hemen en yakın acil servise başvurun.
Kusması olan çocukta doktora başvurulması gereken durumlar
Fizyolojik reflü ile kusmayı karıştırmamak lazım. Bebeklerde ilk 6 ay, bazı bebeklerde 1 yaşına kadar beslendikten 15-20 dakika sonra kesilmiş süt şeklinde kusma olabilir. Bebeğin kilo alımı normal ve başka bir sağlık sorunu yoksa bu normal bir durumdur.
- Çocuk tekrar tekrar öğürüyor ve kusuyorsa
- Kusması olan bebeğin kilo alımı durduysa veya bebek kilo kaybediyorsa
- Kusması olan çocukta ishal varsa
- Kusması olan çocukta halsizlik, gözlerinde çöküklük gibi dehidratasyon (vücudun su kaybetmesi) bulguları varsa
- Fışkırır tarzda kusması varsa
- Kusması olan çocukta ateş varsa
- Düşme, çarpma kazalarından sonra ilk 24 saat içinde 2’den fazla kusma olursa
doktorunuza başvurun.
Kusma, sadece barsak enfeksiyonlarında değil kulak enfeksiyonu, boğaz enfeksiyonu, sinir sistemi enfeksiyonu ve idrar yolu enfeksiyonlarında da olur.
Bebeğiniz kusarken yan çevirin, böylece kusmuğun solunum yollarına kaçmasını engellersiniz.
İshali olan çocukta doktora başvurulması gereken durumlar
Sadece anne sütü ile beslenen 0-6 ay arası bebeklerde günde 6-8 kez sarı sulu dışkılama olabilir. Bebeğin bir rahatsızlığı yok ve gelişimi normalse bu normal bir durumdur.
Sadece anne sütü ile beslenen 0-6 ay arası bebeklerde günde 8’den fazla, almayanlarda 3’den fazla sulu dışkılama ishal olarak kabul edilir. Sık dışkılama sulu değilse ishal değildir.
- İshal olan çocukta gözlerde çöküklük, dudaklar ve ağızda kuruluk, az ve koyu idrar yapma, ağlarken gözyaşı akmama gibi dehidratasyon (vücudun su kaybetmesi) bulguları varsa
- İshal olan çocukta halsizlik, uykuya eğilim varsa
- İshal mukuslu veya kanlı ise
- İshali olan çocukta kramp tarzında karın ağrısı varsa
- İshali olan çocukta ateş varsa
- İshalle birlikte kusma varsa ve beslenemiyorsa
- İshal sayısı 24 saatte 10’dan fazlaysa
doktorunuza başvurun.
Karın ağrısı olan çocukta doktora başvurulması gereken durumlar
Çocuklardaki kronik karın ağrılarının %70 ile %97’sinin nedeni fonksiyonel karın ağrısıdır.
Çocuklarda fonksiyonel karın ağrısı
- En sık 5-7 yaş arası kreşe, okula başlayan çocuklarda görülür.
- Büyük çocuklarda sınav dönemlerinde daha sık görülür.
- Ağrı göbek çevresindedir, neren ağrıyor diye sorulduğunda göbek çevresini gösterir, belli bir noktayı göstermez.
- Genelde 3-5 dakika süren, 1 saatden uzun sürmeyen ağrılardır.
- Karın ağrısı dışında şikayeti yoktur. ( yorgunluk ve hafif bulantı olabilir.)
- Çocuğun gelişimi normaldir.
- Yapılan tetkikler (kan, idrar, ultrason) normaldir.
Çocuğum beni kandırıyor mu?
Kesinlikle hayır. Çocuğunuz sizi kandırmıyor veya numara yapmıyor. Her ne kadar altında yatan bir hastalık olmasa da fonksiyonel karın ağrısı gerçek bir ağrıdır.
Çocuğun numara yaptığı düşünülür ve çocuğa öyle davranılırsa, ceza verilirse ağrılar artacaktır.
Beyin ile gastrointestinal sistem (mide-bağırsak sistemi) arasında çok sıkı bağlantı vardır. Psikolojik stres gastrointestinal semptomları arttırdığı gibi, fonksiyonel gastrointestinal sistem hastalıklarının da psikolojik sonuçları olabilir.
Bu çocuklarda gastrointestinal sistemde visseral hipersensivite vardır. Yani mide-barsak sisteminde, sıkıntı, stres, kaygı, üzüntü gibi duygu durum değişikliğine karşı aşırı hassastır. Bu yüzden böyle durumlarda çocuk karın ağrısı hissedebilir.
Karın Ağrısında Bir Hastalık Düşündüren Alarm Belirtileri
- 4 yaşından küçük çocukta karın ağrısı
- Göbek çevresinden uzakta bir noktada lokalize olan ağrı
-
- Uykudan uyandıran ağrılar
- Bir saatten fazla süren şiddetli ağrı veya artış ve azalışlarla seyreden ve 24 saatten fazla süren ağrı
- Sırta, omuzlara ve alt ekstremiteye yayılan ağrı
- Ağrı ile birlikte 2 kezden fazla kusma
- Yutma güçlüğü
- Ağrı ile birlikte 38 derece üstünde ateş
- Ağrı ile birlikte dışkılama düzensizliği (ishal, kabızlık)
- idrar yaparken yanma, sızı olması, sık idrara çıkma
-
- İdrar veya dışkıda kan
- Aile öyküsünde mide-barsak hastalığı (mide ülseri, Çölyak hastalığı vb.) olması
-
- Kilo kaybı ya da kilo alamama
- Ağrı ile birlikte daha önceden var olmayan ciddi iştahsızlık
Çocuğunuzda karın ağrısı ile birlikte yukardaki bulgulardan biri varsa mutlaka hekiminize başvurun.
Bebek büyütmek meşakatli ve sabır gerektiren zorlu ama bir o kadar da mutluluk verici bir süreç. Bir baba olarak kişisel düşüncem evlat sahibi olmak dünyadaki en büyük nimetlerden biri ve evlat sevgisi yaşanabilecek en büyük sevgi (torun sevgisinin daha güzel olduğu söyleniyor, inşallah torun sevgisi de nasip olur).
Bu meşakatli süreçte bebeğinizle ilgili sizi endişelendiren her durumda hekiminize başvurun.
Herkese sağlıklı ve mutlu günler dilerim.
