Dünya Sağlık Örgütü bebeklerin ilk 6 ay sadece anne sütüyle beslenmesini, 6 aydan itibaren uygun ek gıdalar başlanarak emzirmenin mümkünse 24 ay ve ötesine dek sürdürülmesini öneriyor. Bu bilginin ışığında, anne ve bebek açısından uygun olan bir zamanda emzirme sonlandırılabilir. Eğer, memeyi bırakmaya karar veren bebek olursa, bu süreç daha kısa sürecek, daha kolayca atlatılacaktır. Ancak, eğer anne memeden ayırma sürecini başlatırsa biraz daha uzun ve zorlu bir süreç yaşanabilir. Bunun ne kadar süreceği bebekten bebeğe değişebilir. İdeal olanı memeden aşamalı olarak ayırmak, hem bebeğe hem de annenin vücuduna yeni duruma alışmak için zaman tanımaktır.
Bebeği memeden ayırmak için ne zaman uygun değildir?
Bebekler için emmek sadece açlığı giderme yolu değil, aynı zamanda huzur bulup rahatlama yoludur. Bu nedenle huzursuz, gergin oldukları dönemde daha sık emmek isterler. Eğer yaşamınızda işe başlama, taşınma, bakıcı değişikliği gibi önemli değişimler varsa, bebeğiniz hasta veya diş çıkarıyorsa bu dönem memeden ayırmak için iyi bir dönem değildir.
6 aydan küçük bebek nasıl memeden ayrılır?
Eğer 6 aydan küçük bir bebek memeden ayrılmak zorunda kalırsa, biberon maması ile beslenecektir. Bu nedenle, öncesinde hem mamaya hem de biberona alıştırmak gerekecektir. Aşama aşama, hergün bir öğün emme yerine bir öğün biberona geçmek, biberon öğünlerinin sayısını giderek arttırmak uygun olur. Ancak, anneden meme almaya alışan bebek onun verdiği biberonu almak istemeyebilir. İlk biberon denemelerini anne dışında biri ( baba veya bir aile büyüğü olabilir) yaparsa ve anne biraz uzakta olursa daha iyi sonuç alınabilir. Bebek yine de biberonu kabul etmezse, farklı biberon başlıkları denenebilir. Doktorun önerdiği farklı mamalar denenebilir. Uyku arasında verilen biberon da daha kolay kabul edilebilir.
6 aydan büyük bebek nasıl memeden ayrılır?
Bebek 6 ayını doldurmuşsa, biberon gerekli olmayabilir. Artık ek gıdaları kaşıkla, bardak, fincanla almaya başlamıştır. Yavaşça bir öğün emzirmenin yerine bir öğün ek gıda veya mama verilerek anne sütü ile beslenme azaltılabilir. Bebeklerin en bağımlı oldukları emme seansları, sabah uyanınca ve gece uykusundan önce olanlardır. Bunları sona bırakmak uygun olacaktır. Üstelik, gün içinde bebeği farklı ortamlarda, farklı aktivitelerle oyalayıp dikkatini dağıtmak daha kolay olacaktır.
Bebeği memeden ayırma sürecinde anne ne gibi sorunlar yaşayabilir?
Özellikle aniden emzirmeyi kesmek gerekirse, memelerin dolgunlaşıp gerginleşmesi anneyi rahatsız edecektir. Bu durumda, göğüsleri az az sağıp boşaltmak rahatlatıcı olacaktır. Ancak, tümden boşaltana dek pompalarsanız vücudunuz da süt üretimini sürdürecektir. Sadece rahatlamanızı sağlayacak kadar boşaltın, kalanını vücut kendisi ortadan kaldıracaktır. Gerek olursa, ağrı kesici kullanılabilir. Soğuk kompres veya serin lahana yapraklarıyla kompres yapmak da rahatlatıcı olacaktır.
Emzirmeyi sonlandırırken süt kanallarında tıkanıklık veya mastit denilen iltihabi durum görülebilir. Göğüste bölgesel şişlik, kızarıklık gibi bulgular yanında annede ateş, üşüme, halsizlik gibi yakınmalar da olursa doktora başvurmak gerekecektir.
Bazı durumlarda, doktorunuz süt üretimini durduracak ilaçlar kullanmanızı da önerebilir. Yan etkileri de olabileceği için, bunları doktor tavsiyesi olmadan kullanmak risklidir.
Memeden ayırmanın, anne psikolojisi üzerinde de etkisi olmaktadır. Anneler emzirmeyi kesince rahat edeceklerini, bebeğe bağımlı olmaktan kurtulacaklarını düşünürken, beklenmedik bir üzüntü, bir kayıp duygusu da yaşayabilirler. Elbette, emzirme bebeğinizle aranızda çok özel bir ilişki sağlar. Ancak, emzirmenin bitmesi bu ilişkinin bitmesi değil sadece başka bir şekil almasıdır. Bebeğinizin büyümesinde sevinçle karşılanacak önemli bir kilometre taşıdır. Bu dönemde, bebekle daha çok ilgilenin, ona sarılın ve kucaklayın. Bu, ikinize de iyi gelecektir. Ancak gece uyanmalarında, bebek yeni duruma alışana kadar, baba veya bir aile büyüğü tarafından avutulması daha uygun olacak, böylece meme istemek aklına gelmeyecektir.
Bebeğinizi memeden keserken nelere dikkat etmelisiniz?
Uzmanlar, bebek beslenmesinde anne sütünün önemini sıkça vurgular. “Bebek dostu” hastaneler, emme konusunda annelere doğumdan hemen sonra yardımcı ve destek olurlar. Çünkü anne sütü bebeğin bağışıklık sistemini güçlendiren, hassas olan sindirim sistemini zorlamayan en yararlı ve doğal besindir. Bebek ilk 6 ayında sadece anne sütü ile beslenmelidir. İşte bu yüzden en az 6 ay ve üzerinde emziren anneler, bebekleri için en doğrusunu ve en iyisini yapmanın haklı gururunu yaşarlar.
Güven, ilk günlerde şekillenir
Bebeğin güven duygusu yaşamın ilk günlerinde şekillenmeye başlar. Yeni doğan döneminde anne-bebek ilişkisi çok önemlidir. Annenin anneliğe hazır oluşu, bebeği ile kurduğu ilişki ne kadar sağlıklı gerçekleşirse anne-bebek arasındaki bağlanma da o derecede sağlıklı olur.
Bebekte temel güven duygusunun ilk belirtisi olarak beslenme, uyku v.b. işlevlerde ihtiyaçların karşılanması ve rahatlığa kavuşması önemlidir. “Doğumdan sonraki ilk haftalarda bebek, anneyi ayrı bir kişilik olarak değil, kendisinin ayrı bir uzantısı olarak algılar. Emme dürtüsüyle doğan bebek-anne arasındaki bağın oluşumunda emme süreci önemli bir rol üstlenir. Bebeğe dokunma, kucakta taşıma, göz temasında bulunma bebeği duygusal olarak desteklemekte, anne-bebek arasındaki bağı güçlendirmektedir. Emzirme süreci ile bebeğin kendilik duygusu gelişir. Emme anne-bebek arasındaki sevgi alışverişidir. Anne ile bebeği birbirine yakınlaştırır. Bir süre sonra bu sürece anne ve babanın sosyal iletişimi de eklenir.
Emme süreci huzurlu bir ortamda, çevresel uyarılardan uzak bir ortamda gerçekleşirse bebek, annenin kucağında kendini güvende hisseder ve rahatlar. Bebeğin belleğine anne imgesi, anne memesi ile yerleşir. İlk 2-8 ayda etkileyici duygular oluşmaya başlar. Bu etkileyici duyguların oluşmasında anne-çocuk ilişkisinde doyuma ulaşılması gereklidir. Sağlıklı anne-bebek ilişkisi kurulabilmiş ise bebeklerin büyük çoğunluğu emmeyi kendiliğinden bırakmakta, emmeden vazgeçmektedirler.
2 yaşında bağımsız olma çabası içindedir
24.ayda çocuğun ilgisi çevreye çok fazla yönlenmiş, yürümeyle birlikte bağımsız olma ve anneden ayrılma denemeleri yapmaya başlamıştır. Temel güven duygusunun oluşması için annenin çocuğun bu çabalarını desteklemesi önemlidir. Bireyselleşmenin gerçekleşmesi annenin tutumuna bağlıdır. Anne ya çocuğu destekler, ya çocuğa yapışır ya da çocuğa hazır olmadan yeni denemeler yapması için onu yönlendirir.
Memeden ayırma eğer 23-24. ayda gerçekleşebilirse, çocuk kendi sınırlarını çizmeye başlar ve dış dünyayı keşif için denemeler yapar. Etrafındaki nesneler onun için değerlidir. Nesneyi ağzında tutma, ağzına alma davranışlarına sıkça rastlanır. Memeden ayırma 2 aya kadar gerçekleşmelidir. Anne bebeği memeden ayırmaya önce kendi hazır olmalıdır. Kararlı olup annenin bebeğine sınır koyması önemlidir. Eğer anne çocuğun kendine olan bağımlılığının devam etmesini istiyorsa, anne bebeği memeden ayırmaya hazır değilse, çocuk da anneyi emmeye devam edecektir.
Özellikle çalışan annelerin bebekleri, sık aralıklarla uyanıp, anneyi emmeyi isterse, bu çocuğun anneyi anneye olan özleminin ve sevgi alışverişine ihtiyacının göstergesidir.
Reddedilme duygusu yaşatmayın
24.aya doğru kademeli olarak emme süresinin azaltılmaya başlanması gereklidir. Özellikle yürüme döneminde kaygı yaşayan çocuk kaygıyla baş etmek için anneyi her huzursuz olduğunda ve kaygı yaşadığında emmektedir ya da uyku öncesi rahatlamanın yolu yine anneyi emmek olmaktadır. Memeden ayırma sürecinde anne çocukla olan etkileşimini sürdürmeli, özellikle tensel dokunsal sevgi alışverişi çocuk doyuma ulaşana dek devam etmelidir. aksi taktirde çocuk reddedilmişlik duygusu yaşayacaktır.
Eğer memeden ayırma 1-2 aya kadar gerçekleşmemişse, memeden ayırma daha zor hale gelecektir. Bebeklerin ilgileri çevreden, dış dünyadan anneye yönelerek, yaşadığı keşfetme döneminden sonra güvenliği annede aramaya başlayacaktır. Bu dönemde çocuk anneden ayrılmaya daha da direneceği için, memeden ayırma güçleşecektir. 2 yaş civarında bebekler her şeyi tek başlarına yapmak isterler. Yapamayınca anneden yardım isterler ve annenin kendisinden ayrı bir varlık olduğunu kavramaya başlarlar.
Çeşitli psikolojik sorunlar oluşabilir
2,5 yaştan sonraki dönemde hala çocuk anneyi emiyorsa, sosyal ilişki kurmada güçlük, içe dönüklük, sosyalleşmeme, özgüven geliştirememe gibi davranış problemleri ortaya çıkacaktır.
Çocuğun özgüven geliştirme süreci sağlıklı olarak tamamlanmayacaktır.
Memeden ayırma döneminde;
– Annenin buna hazır oluşu, bebeğine destek olması önemli (anne-bebek ilişkisinin sağlıklı kurulmasıyla mümkün)
– Bebeği ile tensel-dokunsal iletişimi sürdürmesi
– 24.aya doğru emme süresinin azaltılması
– Annenin bu süreçte kararlı olup, bebeğine güven vermesi
– Özellikle uykudan önce emme yerine onu rahatlatacak alternatifler sunması (Annenin bebekle birlikte olması, biberonla desteklemek)
– Bu süreçte annenin bebekle güç savaşından kaçınması önemlidir.
Emmeyi bırakmazsa
Meme emmek çocuğunuzun dişlerini etkiler;
Biberon ağzı denilen problem daha çok biberondan beslenen çocuklarda görülmesine rağmen, meme emen çocuklarda da görülebiliyor. Çürük riskine ağızda biriken süt neden oluyor. Bir yaşında çocuğunuz meme emerken yani ağzında süt varken uykuya daldığında, gece boyunca dişlerin çürümesine neden oluyor. İki yaşında çocuğunuz meme emerken yani ağzında süt varken uykuya daldığında, gece boyunca dişlerin çürümesine neden oluyor. Bundan dolayı, geceleri süt içen çocuğun süt kalıntılarıyla uykuya dalmasına izin vermemek, mümkünse dişlerini bir bez yardımıyla temizlemek gerekir.
Çocuğunuzun iştahı etkilenebilir;
Yeni yürümeye başlayan çocuğunuz daha çok enerjiye ihtiyaç duyar. Memeden veya biberondan kopmamış ve öğünlerini bu yolla karşılamaya çalışan bebeğinizin iştahı kesilebileceği gibi katı besinlere olan ilgisi de azalabilir.
Muhtemel sağlık faktörleri vardır;
Çocuğun yatarken memeyle veya biberonla beslenmesi, kulak enfeksiyonlarının oluşma riskini artırabilir. Ancak uzmanlar, bir yaşından sonra emzirmeye devam etmenin alerji oluşma riskini azaltabildiğini vurguluyorlar.
Çocuk kendini rahatlatacak diğer becerileri geliştirmekte zorlanır
Çocuklar kendilerini kötü hissettikleri zaman kendilerini rahatlatacak bir şey aralar. Bu rahatlatıcı becerileri zamanla da geliştirirler. Oysa kendini kötü hissettiği her zaman annesinin memesine dönebilen bir yaşındaki bir çocuk, annesi yanında olmadığı zaman ne yapması gerektiğini öğrenemez. Annesini devamlı yanında ister.
Memeden nasıl ayırmalı?
Anne olmak her dönem sevgi ve sabır gerektiriyor. Ama çocuğunuzun önemli dönemlerinde ona olan ilginizin ve anlayışınızın ikiye üçe katlanması gereklidir. Memeden ayırma da böyle bir dönem. Bebeğinizin gelişimi için memeyi bırakması gerektiğini biliyorsunuz ama çocuğunuz bunun nedenini anlamayacak kadar küçük. O ana kadar her zaman ulaşabildiği memenin şimdi neden kendisine yasaklandığını anlamıyor, kızıyor, hırçınlaşıyor, ağlıyor, inatla size saldırıyor. Uzmanlar bu gibi anlarda çocukla inatlaşmamak gerektiğini, ona uymanızı ama memeden kesmeyi planlı ve aşamalı olarak uygulamak gerektiğini belirtiyorlar.
Birinci aşama; Çocuğunuzun memeyi bırakabilecek dönemde olduğundan emin olun. Katı gıdaları rahatlıkla yiyebilmeli, bardaktan sıvı içebilmeli, kendini rahatsız edecek değişikliklerin içinde olmamalı (yeni bri kardeş, tuvalet eğitimi, yeni bir bakıcı gibi.) ayrıca çocuğunuz yaşına uygun aktivitelerle, oyunlarla, yeni arkadaş ve insanlarla rahat iletişim içinde olmalıdır.
İkinci aşama; Memeyi birdenbire kesmeyin. Aşama aşama keserseniz siz ve çocuğunuz daha sakin bir bırakma dönemi yaşarsınız. Çocuğunuz uyandığında ve aç olduğunda ona katı gıda verin. Aç olmadığı halde memeyi ısrarla istiyorsa ona uyun. O istemedikçe emzirmeye kalkmayın. Katı gıdalara geçişle birlikte sizin süt üretiminiz de azalacağından memenizin şişmesi, sizi rahatsız etmesi de en aza inecektir.
Üçüncü aşama; Özellikle yatmadan önce emmek isteyebilir. Annenin göğsünde rüya alemine dalmak onlar için çok rahatlatıcı olabilir. Ama bu memeden kesmeyi zorlaştıran bir durumdur. Bu gibi anlarda yatmadan hemen önce meme vermemeye çalışın. Çocuğunuzu babası, anneannesi yada başka sevdiği biri yatırsın.Başka aktivitelerle, müzikle, kalabalık ortamla çocuğunuzun aklından meme fikrini uzaklaştırmaya çalışın. Gün içerisinde de emme zamanlarını, oyun oynayarak, parka giderek, başka çocuklarla bir arada olmasını sağlayarak değerlendirin.
