Covid-19 yani koronavirüsle birlikte çocukların Çarşamba ve Cuma günleri dışında dışarıya çıkmaları yasak. Bu süreçte çocuklar egzersiz yapamıyor. Evde bir süre sonra sıkılmaya başlayan çocukları bekleyen en büyük tehlike obezite ve karaciğer yağlanması. Çünkü yetişkinler bile karantine döneminde yeme eğilimine girmişken, ailelerini örnek alan çocuklar da bu akıma kapıldı. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Gastroenteroloji Öğretim Üyesi Prof. Dr. Metin Başaranoğlu, aileleri uyardı: Pandemi nedenli tecrit döneminde ve sonrasında azalmış fiziksel aktivite ve artmış abur cubur tüketimine bağlı gelişen çocuk obezitesine ve karaciğer yağlanmasına dikkat!
Prof. Dr. Metin Başaranoğlu Anne Bebek Kulübü’nün koronavirüs döneminde çocuklarda karaciğer yağlanması ile ilgili sorularını yanıtladı:
Çocuklarda yağlı karaciğer sıklığı nedir?
Günümüzde yağlı karaciğer hastalığı çocuklarda görülen en sık kronik karaciğer hastalık nedeni oldu. Günümüzde tüm çocukların %10-20 kadarının yağlı karaciğeri olduğu hesaplanmıştır. Erkek çocuklar kız çocuklarına göre daha fazla yağlı karaciğer hastası olurlar. Toplumdaki sıklık 2 erkek çocuğa karşın 1 kız çocuğu şeklindedir.
Obezite çocuklarda ne gibi sorunları getiriyor?
Çocuklarda karaciğer yağlanmasının birlikte olduğu durumların en başında obezite gelir. Aşırı kilolu olma, insulin direnci, diyabet, dislipidemi ve kalp-damar hastalıkları sıklıkla yağlı karaciğer ile birlikte olan diğer durumlardır. Normal kilolu çocukların sadece %7’sinde yağlı karaciğer varken, şişman ve obez çocukların %70’inin karaciğerinde yağlanma vardır. Obez çocukların ise %95 kadarı yağlı karaciğer hastasıdır. Günümüzde, obezitenin ve yağlı karaciğerin başlıca nedeni çocuklarda beslenme alışkanlıklarının giderek sağlıksıza kaymasıdır. Buna aşırı tüketilen yüksek kalorili yiyecekler ve bu yiyeceklerde artan oranda kullanılan doymuş yağ ve NBŞ (Nişasta Bazlı Şeker) birlikteliği neden olmaktadır. Hareketsizlik de çocukları kötü etkilemektedir.
Çocuk obezitesinde baş sorumlu nedir?
Beslenmede yapılan hatalar ve artan aşırı nişasta bazlı şeker (NBŞ) tüketimidir!
İtalya ve İngiltere kökenli 271 obez çocuğun beslenme alışkanlıkları bakımından incelendiği bir çalışmada çocuklara NBŞ (mısır şurubu kökenli fruktoz) içeren yiyecek ve içecek tüketim alışkanlıklıkarı soruldu. Artan NBŞ tüketimi ile ilerlemiş skarlı yağlı karaciğer hastalığı arasında ilinti, bağlantı bulundu. Siroz eğilimi olan skarlı karaciğeri olanlarda günlük ortalama 70 gr NBŞ tüketiyordu. Oysa, karaciğerinde skar olmayanların NBŞ tüketimi daha azdı, 53 gr/gün bulundu.
Aileler nelere dikkat etmelidir?
Ailelerin çocuklarını “şeker/nbş” içeren her tür yiyecek ve içecek adıyla satılan şeylerden uzak tutmaları gerekir. Günümüz çocuklarının günlük ortalama NBŞ tüketimi 38 gr’dır. Yağlı karaciğer hastası çocuklarda NBŞ tüketimi günlük ortalama 70 gr ölçülmüştür.
İtalya, Roma’daki bir çocuk hastanesinden yapılan güncel bir çalışmanın çarpıcı sonuçları vardır. Bu çalışmaya katılan çocukların:
- %53 KADARI KAHVALTI YAPMIYORDU,
- %40’I SEBZE VE MEYVE TÜKETİYORDU,
- %90 KADARI HER GÜN EN AZ 1 KUTU YADA ŞİŞE ŞEKERLİ GAZLI İÇECEK VB TÜKETİYORDU. BU OLAY HAFTANIN PEK ÇOK GÜNÜ TEKRAR EDİYORDU,
- %95 KADARI HER GÜN EN AZ BİR KEZ PİZZA, KRAKER, KURABİYE VEYA İÇERİSİNE ŞEKER KATILMIŞ YİYECEKLERDEN BİRİNİ MUTLAKA TÜKETİYORDU.
Kopenhag çalışmasında toplam 285.884 kız ve erkek çocuk 30 yıl boyunca izlendi. Erken çocukluk döneminde artmış vücut kitle indeksi erişkinde artmış karaciğer kanseri sıklığıyla ilişkili bulunmuştur.
İlkokul çağındaki çocuklar bile yağlı karaciğer hastası olabilir. Uzun yıllar boyunca aşırı NBŞ içeren meşrubat, gofret, çikolata gibi ürünler çocukların karaciğerinde yağlanmaya neden olur.
Çocuklarda karaciğer yağlanması tedavi süreci nasıl olur?
- Tedavide amaç : Çocuğun yaşam kalitesini yükseltmek olmalıdır
- İlerde çıkacak kalp-damar hastalıkları ve siroz gibi hastalıkların önüne geçmek olmalıdır.
Çocuk yağlı karaciğer hastalarında tedavi programıda, erişkinlerde olduğu gibidir:
- Kendisini bu duruma düşüren sağlıksız yediklerinin listesini doktoru ve diyetisyeni ile birlikte yapacak ve onları kesinlikle tüketmeyi bırakacaktır,
- Sağlıklı besinler ile beslenecektir,
- Fiziksel aktiviteyi artırılacak yani egzersiz yapacak, ve kademeli kilo verecektir.
Çocuk hastaların tedavisinde ailelerin katkısı çok önemlidir. Aksi takdirde başarı gelmez. Özellikle ailelerin durumu kabullenmemesi ve sadece biraz şişko bizim çocuk gibi yaklaşımlar fayda değil zarar verir. Unutulmamalıdır ki, tüm aile yaşam tarzını değiştirmedikçe ve sağlıklı yeme ve fiziki aktivitenin artmasını sağlamadıkça çocukta iyileşemez. Sonuçta, çocukta geriye dönüşümsüz siroz gelişir.
Bu nedenle şu noktalara dikkat etmek gerekir:
- Doktor ile aile konuşmaları çocuk ayrı bir yerde iken yapılmalıdır.
- Çocuğa “sağlıklı ve sağlıksız besinler ayırımını nasıl yapacağı” öğretilmelidir. Özellikle, eğlencelik diye adlandırılan besinlerden mutlak kaçınılması gerekir: yağdan zengin cipsler, mısır patlakları, tatlandırılmış meşrubatlar bu gruptadır.
- Yemek pişirme eylemine çocuğu dahil etmekte iyi bir yoldur. Kalori kısıtlaması gelişim çağında olan çocuklar için pek de gerekli değildir, bu nedenle dikkat edilmelidir.
- Çocuk, evde de, izin günlerinde de dışarıda yapabileceği fiziksel aktivitelere yönlendirilmelidir.
NOTLAR:
Çocuklarda karaciğer yağlanması neden olur? Karaciğer yağlanması nedenleri nedir?
Hareketsizlik, aburcubur tüketimi, kilo almak çocuklarda karaciğer yağlanmasına neden olur.
Çocuklarda karaciğer yağlanması belirtileri nelerdir?
Karaciğer yağlanması belirti veren bir durum değildir. Genellikle genel kontrollerde ortaya çıkan sinsi bir sorundur.
Karaciğer yağlanması diyeti var mı?
Tüm aile yaşam tarzını değiştirmeli ve sağlıklı yeme alışkanlığı kazanmalı. Akdeniz tipi beslenme bu konuda önerilmektedir. Abur cubur ürünlerden, fast food yiyeceklerden çocuklar uzak tutulmalıdır. Ebeveynler de bu tür besinlerden kaçınmalıdır. Şeker içeren içecekler, yiyecekler tüketilmemelidir. Bol lifli beslenilmelidir.
Karaciğer yağlanması nasıl önlenir?
Sağlıklı beslenerek, fiziksel aktiviteleri artırarak, kilo kontrolü yaparak bu sorun önlenebilir.
Karaciğer yağlanması ilaç ile tedavi edilir mi?
Hastalar öncelikle kilo kontrolü sağlamalıdır. Yağlanmaya sebep diyabetse diyabet ilaçları düzenli kullanılmalıdır. Ek hastalıklara ilaç verilmektedir.
Karaciğer yağlanması sivilce yapar mı?
Karaciğer yağlanması pek çok sorunu beraberinde getirir. Buna cilt sorunları da dahildir.
Karaciğer yağlanması için kür var mı?
Karaciğer yağlanması bitkisel çözüm ile çözülmez. “Karaciğer yağlanması şifalı bitkiler” adı altında internetten bulunan çözümler zarar verebilir. Gastroenteroloji uzmanının vereceği tedaviler dışında bitki kürlerine inanmayın.
Karaciğer yağlanması ağrı yapar mı?
Bu sorun sinsi ilerlediği için belirti vermez.
