Oyun, çocuğun gelişimi ve yetiştirilmesi yönünden oldukça önemli bir olaydır ve çocuğun gözü ile bakıldığında oyun, çocuğun en önemli işi, oyuncakları da en önemli aracıdır. Gelişim basamakları boyunca, çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemelerine oyuncak adı verilir. Bu yazımda sizlere bilinçli ebeveynler olarak bebekler için oyuncak seçimi konusunda tavsiyelerimi paylaşacağım. Bebekler için sağlıklı oyuncaklar nasıl seçilir? Gelin birlikte değerlendirelim.
Bebekler ve çocuklar oyunla öğrenir
Son yıllarda çocuk sağlığı ve gelişimi üzerine yapılan araştırmalarda oyun ve oyuncağın bebeğin fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimine önemli etkileri olduğu vurgulanıyor. Oyun, bebekler ve çocuklar için bir öğrenme şekli. Her yeni deneyim, farklı bir olay, uyaranla etkileşim çocuğun gelecekteki zekasının, hayal gücünün ve yaratıcılığının temellerini atıyor.
Oyuncak seçimi ailenin beğenisine göre değil, çocuğunu becerisi ve gelişim düzeyine göre seçilir
Aileler genellikle kendi hoşlarına giden oyuncakları çok erken yada çok geç alabilirler. Oysa oyuncak mutlaka çocuğun yaşına ilgisine, becerisine ve gelişim düzeyine uygun olmalıdır. Çocuğa yaş ve beceri düzeyinin altında alınmış bir oyuncak zevk vermeyecek ve ilgi alanında çok kısa bir süre kalacaktır. Yaş ve beceri düzeyinin üstünde alınmış bir oyuncak ise çocukta başarısızlık duygusu yaratacaktır ki asıl tehlikeli olan da budur. Her iki durumda da oyuncak kısa bir süre sonra köşeye terk edilecektir.
Hal böyle olunca anne babalar bebeklerine oyuncak seçerken sadece şirinliğine, eğlendirici olmasına değil, oyuncağın sağlıklı ve güvenli olmasına, bebeklerinin gelişimine katkıda bulunmasına da özen göstermelidir. Bu durumda, akıllıca seçilmiş bir oyuncak çocuğunuzun oyuncaktan ve oyundan en iyi şekilde yararlanmasını sağlayacaktır.
Oyuncak seçerken cinsiyet ayrımı yapmayın
Oyuncak satın alınırken titizlikle uygulanan bir cinsiyet ayrımı yapmamalısınız. Bir erkek çocuk kız oyuncağı, bir kız çocuk erkek oyuncağı ile oynamak isterse buna izin vermelisiniz. Becerilerini geliştirecek ise bir erkek çocuğun bebekle, bir kız çocuğun kamyonla oynamasında hiçbir sakınca yoktur.
Çocuklar oyuncaklarına yumuşak ve itinalı davranamazlar. Bu nedenle oyuncak seçiminde en çok dikkat edeceğiniz konulardan biri de oyuncağın sağlamlığı olmalıdır. Çabuk kırılan, bozulan oyuncaklar başarısız üretilmiş oyuncaklardır.
Bir oyuncağı almadan önce tespit etmeniz gereken noktalardan biri de oyuncağın kaç saat, kaç gün, kaç ay, kaç yıl, çocuğun ilgi alanında kalabileceğidir. Bir oyuncak uzun süre çocuğun ilgi alanında kalabiliyorsa bu başarılı ve iyi seçilmiş bir oyuncaktır.
Oyuncaklar fonksiyonel olmalı
Oyuncak fonksiyonel olmalı, fazla yapılanmış olmamalı, yaratıcılığı sınırlamamalıdır. Örneğin bir süt kamyonu yerine, boş kasalı bir kamyon çok daha fonksiyoneldir. Çünkü çocuk kamyonun boş kasasına dilediğini yerleştirebilir, dilediğini taşıyabilir.
Çocuklar kendilerine hazır sunulmayan, inşa edecekleri, yapıştıracakları, şekillendirecekleri, kesecekleri oyuncaklarla daha uzun süre oynarlar. Çünkü bu tür oyunlarda deneme-yanılma metodunu kullanırlar. Önlerine konulan malzemenin yöneticisidir ve çabalarının sonucunda ortaya çıkan ürün onlara zafer duygusu verir.
Çocuğa tek başına oynayacağı oyuncakların yanı sıra, grup olarak oynayacak oyuncaklar da sağlanmalıdır.
Oyuncak çocuğu ürkütmemeli, ona sevimli gelmeli, sade, ayrıntısız ve köşeleri yuvarlak olmalıdır.
Oyuncak çocuğun kas kuvvetiyle orantılı olmalı ve ona zarar vermeyecek nitelikte, kullanabileceği büyüklükte olmalıdır.
Oyuncak konusunda bilgili, deneyimli ve uzman satıcılardan alışveriş yapmalısınız. Çünkü oyuncağı size doğru tanıtacaklar ve sizi bilgilendirerek doğru seçim yapmanızı sağlayacaklardır.
Unutmayın, oyun çocuğun yaşamındaki baş uğraşı ve en önemli işidir. Akıllıca seçilmiş bir oyuncak, çocuğunuzun oyuncaktan ve oyundan en iyi şekilde yararlanmasını sağlar ancak hiç bir oyuncak anne-baba ilgisinin yerini tutamaz!
Oyuncaklar çocuklar için güvenli olmalı
Çocuk gelişiminin önemli bir parçası olan oyuncaklar, yaralanmalara hatta çocuk ölümlerine yol açabiliyor. Özellikle lastik balonların, bilyelerin ve küçük oyuncak parçalarının çocuklara zarar verdiği vakalar mevcut. ABD’de yapılan bir çalışmada oyuncaklara bağlı en sık yaralanmaların doku yırtılmaları, kesikler, çürükler, doku travması, solunum yolu tıkanmaları ve kırıklar şeklinde olduğu saptanmış. Yine oyuncaklara bağlı göz ve kulak yaralanmalarının da olduğu belirtilen bu araştırma da gösteriyor ki oyuncaklar güvenlik şartnamelerine uymak zorunda.
Oyuncak Yönetmeliği’nde neler var?
Türkiye’de 2002 yılında yayınlanan “Oyuncaklar Hakkındaki Yönetmelik” Sağlık Bakanlığı tarafından oyuncakların tasarımı, üretimi, piyasaya sunumu, dağıtımı ve piyasada gözetim ve denetimine ilişkin kuralları belirliyor. Bu yönetmelik gereği oyuncak üzerinde veya etiketinde CE işareti, üretici/ithalatçının adı, adresi, markası, yaşa uygunluk ibaresi, oyuncakların taşıyabileceği özel risklere ilişkin bilgi ve kullanım kılavuzu bulunmalıdır. Oyuncakların fiziksel, kimyasal, elektriksel özellikleri nedeniyle taşıyabilecekleri riskler(yanıcılık, ısınma, parçalara ayrılabilme, vb.) belirtilmelidir. Kullanım kılavuzu, oyuncağın doğru ve güvenli kullanımı hakkında bilgiler de içermelidir.
CE İşaretinin oyuncaklarda bulunmasının önemi
CE belgesi Avrupa Birliği’nin 1985 yılında kabul ettiği bir onay ve uygunluk belgesi. Avrupa Birliği içinde alınıp satılabilecek ürünleri belli bir standarda sokmak, amacına uygun kullanılmasını sağlamak, insan ve çevre sağlığına zarar vermemek yani ürünün güvenli olduğunu göstermek için verilen bir belge. Özellikle ihracat yapan Türk firmaları için CE belgesi önemli. Bu işareti taşımayan ürünlerin özellikle AB üyesi ülkelere girmesi mümkün değil. Yurtiçinde de CE belgesine sahip ürünler bilinçli tüketiciler tarafından tercih edilmekte.
Oyuncak seçiminde dikkat edilecek önemli bir nokta olan güvenlik konusu, çocuğumuza nasıl bir oyuncak aldığımızla doğru orantılı olmalıdır.
Oyuncak alırken çocuğumuz için güvenli bir ürün seçtiğimizden ne kadar eminiz? Bu konudaki bilinç düzeyimiz ne derece? Oyuncak seçerken nelere dikkat etmeliyiz?
- Oyuncak çocuğun yaşına, ilgisine,becerisine uygun olmalıdır.
- Çocuk oyuncak karşısında başarısızlığa düşmemelidir.
- Oyuncak çocuğun ilgi alanı dahilinde uzun süre kalmalıdır.
- Sağlam ve dayanıklı olmalıdır. Çünkü çocuklar oyuncaklarına karşı itinalı davranmakta güçlük çekerler.
- Çok yönlü olmalı, çocuğun yaratıcılık ve hayal gücünü engellememelidir.
- Oyuncak çocuğu ürkütmeyen, sevimli bir dizaynda olmalıdır.
- Sade, ayrıntısız, köşeleri yuvarlak ve küt olmalıdır.
- Çocuğun kas kuvveti ile orantılı olmalıdır.
- Oyuncak seçiminde titizlikle uygulanan bir cinsiyet ayrımı yapılmalıdır.
- Alışverişi bu konuda uzmanlaşmış, bilgili bir oyuncakçıdan yapmalısınız.
- Oyuncağın çocuk sağlığı ve güvenliği açısından bir risk oluşturmaması için, çocuğun yaşına uygun oyuncaklar, isim ve adresleri belli olan satıcılardan alınmalıdır.
- Oyuncak çocuğun gücünün yeteceğinden ağır olmamalıdır.
- Kırılabilir ve parçalanabilir olmamalıdır.
- Keskin kenarlar, ağıza, buruna, göze ve kulağa kaçabilecek küçük parçalar, zehirli maddeler içermemelidir.
- Oyuncağın hiçbir parçası zımba ya da iğneyle tutturulmalıdır.
- Üzerine binilecek oyuncaklar sağlam ve dengeli olmalıdır.
- Ev içinde kullanılan oyuncaklar ev içinde tutulmalı ve paslanmalarına engel olunmalıdır.
- Tüylü oyuncakların tüyleri gevşek olmamalı, kolay çıkmamalıdır.
- Oyuncakların sağlam olup olmadıkları düzenli olarak kontrol edilmelidir.
- Çocuğun oyun alanı her zaman düzenli olmalıdır. Küçük çocuklar oyun oynarken yalnız bırakılmamalıdır.
