Çocuğumun bağışıklığı yeterli mi?

Çocuğumun bağışıklığı yeterli mi? Hastalıklara karşı direnci nasıl? Gelişimini nasıl destekleyebilirim? Pek çok ailenin aklından geçen sorulardan sadece bir kaçı olabilir. Aileler çocuklarının sağlığı ve bağışıklığı ile ilgili bir çok konuyu merak eder, araştırır ve bu doğrultuda gelişimine destek olmayı amaçlar. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Uzman Doktor Hasan Çetinkaya, Anne Bebek Kulübü okuyucuları için bağışıklık sistemi ve nasıl güçlendirileceği hakkında merak edilenleri yazdı.

Bağışıklık sistemi hakkında

Bağışıklık sistemi, çocukta hastalıklara karşı koruma sağlayan, mikropları ve tümör hücrelerini tanıyıp yok eden bir mekanizmadır. Bu sistem içinde lenf bezleri, dalak, beyaz kan hücreleri, immünglobulin adı verilen antikorlar ve sitokinler gibi birçok yapı yer alır.

Daha anne karnındayken plasenta yoluyla geçen antikorlar, bebeğin ilk aylarda hastalıklardan korunmasında önemli rol oynar. Yine anne sütü mucize bir besin olup, içeriğindeki birçok madde ile bebeği enfeksiyonlardan korur. Bağışıklık sistemi yenidoğan döneminden başlayarak sürekli bir gelişim göstermektedir.

Yenidoğan bir bebekteki enfeksiyon bağışıklığı yeterince gelişmediği için hızlı seyredebilir, bu yüzden tedavisinde daha agresif davranmak gerekir.

Çocuğumun bağışıklığı yeterli mi?

Özellikle okul öncesi dönemde bağışıklığı normal olan bir çocuk, yılda 6-8 kere üst solunum yolu enfeksiyonu geçirebilir. Bu enfeksiyonların çoğunluğu viral enfeksiyon olup, gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır.

Bir çocuğun özellikle kreş veya okul gibi kalabalık ortamlara katıldığı dönemlerde enfeksiyon sıklığı artmaktadır.

Bir çocuk yılda birkaç kere zatürre, sinüzit veya kulak enfeksiyonu gibi enfeksiyonlar geçiriyorsa, menenjit veya sepsis gibi ciddi enfeksiyon öyküsü varsa, iyileşme yavaş ve uzun sürüyorsa, antibiyotik tedavisine yeterince yanıt alınamıyorsa Bağışıklık Yetmezliği (İmmün Yetmezlik) olabileceği akılda tutulmalıdır.

Yeterli ve dengeli beslenen sağlıklı bir çocuğun bağışıklık sisteminin normal çalışması beklenir.

Bağışıklıkla ilişkili vitamin-minareller

Bir çocukta yeterli bir bağışıklık için gerek makrobesinler olan protein, yağ ve karbonhidratların, gerekse mikrobesinler olan demir, selenyum, çinko, vitamin A,C,D,E ve folik asitin diyetle yeterli alınması önem taşır.

Burada çoklu doymamış yağ asitleri grubunda bulunan omega-3 yağ asitlerinin de bağışıklıkta önemli bir role sahip olduğunu belirtmek gerekir. Yine prebiyotik ve probiyotikler de bağışıklık sistemini destekler. Bağırsakları sağlıklı olmayan bir çocuğun bağışıklığının da olumsuz etkileneceğini unutmamak gerekir.

Vitamin D,C, çinko ve omega-3 yağ asitlerine biraz detaylı değinelim.

Vitamin D

Kalsiyum ve kemik metabolizmasındaki klasik rolüne ek olarak, son yıllarda yapılan araştırmalar daha net olarak gösterdi ki, çocukta iyi bir bağışıklık sistemi için D vitamini düzeyinin yeterli olması gerekmektedir.

D vitamini eksikliğinde enfeksiyonlar, alerjik hastalıklar ve tip 1 diyabet gibi otoimmün hastalık sıklığında artış olmaktadır. Yine D vitamini düşük olanlarda Covid-19 enfeksiyonunun daha ağır geçirildiğini bilmekteyiz.

Çinko

Çinko esansiyel yani vücuda dışarıdan alınması gereken bir mineral olup, özellikle az gelişmiş ülkelerde eksikliğini sık görmekteyiz. Eksikliğinde büyüme geriliği, iştahsızlık, yara iyileşmesinde gecikme, ishalin yanı sıra bağışıklığı sağlayan hücre fonksiyonları ciddi etkilenmekte, zatürre ve diğer enfeksiyonlara yatkınlık artmaktadır.

Vitamin C

Hastalandığımızda C vitamininden zengin portakal, mandalina ve limon gibi besinleri daha fazla tüketiriz. Evet C vitamini de bağışıklığı desteklemesi ve anti-oksidan etkileri nedeniyle diyetimizde mutlaka olmalıdır.

Omega-3 yağ asitleri

ALA, EPA, DHA gibi omega-3 çeşitleri olduğunu biliyoruz. ALA daha çok bitkisel yağlarda bulunurken, EPA ve DHA daha çok balık ve balık yağlarında bulunmaktadır. Omega-3 yağ asitleri bir yandan nötrofil ve makrofaj gibi bağışıklık sistemi hücrelerinin işlevine katkı sağlarken, diğer yandan anti-enflamatuar etki gösterir. İdeal olanı çocuklarımızın diyetinde haftada 2 kere balığın yer almasıdır.

Balık tüketemeyen bir çocukta alternatif olarak balık yağları tercih edilebilir.

Aileler nelere dikkat etmeliler?

• Çocuğun yeterli ve dengeli beslenmesine dikkat edilmeli, gerek makrobesinler gerekse mikrobesinler diyetle yeterince alınmalıdır.
• Çocuk anne sütü ile besleniyorsa, mümkünse 2 yaş ve sonrasına kadar anne sütüne devam edilmelidir.
• İlk yıllarda çoğunlukla viral enfeksiyonlar ön planda olup, gereksiz antibiyotik kullanmamalıdır. Antibiyotikler bir yandan bağırsak florasına zarar vermekte ve bağırsak sağlığının bozulması bağışıklığı da etkilemektedir.
• Bağışıklık sisteminin dengede olması büyük önem taşır. Vücudun mikroplara aşırı yanıtı da istenmeyen bir durum olup, çocuğumuzun sağlığını olumsuz etkileyecektir. Bu nedenle bağışıklığı güçlendirmek adına gereksiz vitamin ve mineral takviyelerinden kaçınılmalıdır.
• İmmün Yetmezlik (Bağışıklık Yetmezliği) nadir görülen önemli bir durum olup, yukarıda bahsedilen durumlar varlığında şüphelenmeli ve araştırılmalıdır.