Yazı İçeriği
Aile de anne kadar baba da önemli yer taşır. Çocuklar büyürken erkek rol model olarak çoğu zaman babayı örnek alır. Ev idaresi ve eve dair tüm işleri anneye bırakmak sonunda annenin de yorgun düşmesine sebep olabilir. Peki o halde babanın ailedeki önemi nedir? Uzman Psikolog Ecem Öztuna Sarı, Anne Bebek Kulübü okuyucuları için babanın ailedeki yeri ve önemini yazdı.
Babalar Hakkında Her Şey
Biyolojik olarak ‘Baba’
Bir çocuğun dünyaya gelmesinde rol alan erkeğe baba denir. Bir çocuğun oluşması için gerekli kromozomların yarısı babadan gelir. Ancak, bir çocuğun gelişimini desteklemek için sadece biyolojik olarak baba olmak yeterli değildir. Her erkek istediği zaman biyolojik olarak baba olabilir ama ‘baba olmak’ ya da ‘babalık yapmak’ içi çok daha dolu ve özel bir kavramdır.
Türk Dil Kurumu babalığı “baba olma durumu” biçiminde tanımlasa da psikolojik ve gelişimsel süreçte değerlendirildiğinde babaların biyolojik olarak baba olduktan sonra gösterdikleri ebeveynlik davranışlarına ‘babalık yapmak’ kavramı eşlik edebilir.
Eş olarak ‘Baba’
Bir erkek, baba olmadan önce bir kadının eşidir. Eş olmaktan ‘baba’ olmaya geçen süreçte eşlerin birbirlerine olan yaklaşımları çok önemlidir. Çünkü iyi bir eş olmak çoğu zaman iyi bir baba olmanın da ön koşuludur.
Çiftler arası sevgi bağının hamilelik dönemi öncesinden itibaren güçlü olması, karşılıklı ilişkinin doyumu her iki bireyin de ebeveynlik sürecini olumlu etkileyen en önemli kriterlerin başında gelir.
Huzurlu bir ilişki yaşayan, birbirlerini anlayan, sevgilerini gösterebilen, açık iletişimde olan çiftlerin, çocuklar doğduktan sonra çocuklarının sorunlarına ve ihtiyaçlarına karşı da birlikte hareket edebildikleri bilinmektedir. Bu sebeple, bir eş olarak babanın, gebelik öncesi dönemde, gebelikte ve doğum sonrasında da anneye ve çocuğa karşı davranışları ve duyguları oldukça önemlidir.
Baba ile anne arasındaki ilişkinin yakınlık düzeyi çocuklar ile ilgili olan süreçlere doğrudan yansır. Gebelik sürecinden itibaren ‘baba’ sıcak bir anne çocuk ilişkisinin olmazsa olmazıdır. Bu sebeple, gebelik döneminde babayı, gebelik sürecinin bir parçası haline getirmek, doğum öncesi bebekle bağ kurmasını sağlamak hem anne hem de bebek için sonraki yıllarda kurulacak ilişkinin en önemli parçasıdır.
Araştırmalar, erkeklerin de hamile bir partnerle yakın temasta oldukları süreçte, babalık içgüdülerini harekete geçiren hormonsal değişimler yaşadığını ortaya koyuyor. Yeni doğum yapan annelerin süt yapmasına yardımcı olan prolaktin hormonunun babalarda da olduğunu ve doğumdan hemen önce babalarda da arttığını söylesek sizi şaşırtabiliriz belki.
Sonuç olarak bir baba adayı ile hamile eşinin ne kadar kuvvetli bir bağı varsa, baba adayı da süreçten biyolojik olarak o kadar çok etkilenebilir ve bebeğiyle aynı oranda bağ kurmaya başlayabilir.
Gebelik Sürecinde Babanın Sosyal Desteği
Aileye katılacak yeni bir bebeğin haberinin akabinde ebeveynlerin ilk hissettiği duygu mutluluktur. Ancak, bu dönemde özellikle annelerin duyguları oldukça değişkenlik gösterir. Karmaşık duygular arasında en baskın duygu ‘kaygı’ olarak karşımıza çıkar.
Gebelik süreci, annede hem fiziksel hem de duygusal ihtiyaçların yoğun olduğu bir dönemdir. Yoğun duygularla birlikte yaşanan, fiziksel değişimler, sıkça ağlamalar, yeni yaşama uyum problemleri, bebeği kabullenmek gibi sıkıntılar da bu süreçte yaşanabilir. İşte bu noktada baba adaylarının annelerin temel duygusal desteği olması büyük önem taşır.
Duygusal destek gereksinimi artan anne eşinden daha fazla ilgi ve sevgi görmeyi, değerli hissetmeyi, bebeğe karşı heyecanı aynı şekilde yaşamayı, eşinin kendisiyle empati kurmasını, düşünce ve duygularının eşi tarafından anlaşılmasını bekleyebilir. Araştırmalar, gebelik döneminde eşini olumlu duygularla besleyen babaların çocuklarıyla da daha kolay bağlandığını ortaya koymaktadır.
Annenin duygu durumunun anlaşılması ve annenin ihtiyaç duyduğu çevresel desteğin eşi tarafından mutlulukla karşılanmasının, anne- bebek arasındaki güvenli bağlanmayı olumlu etkilediği de bilinmektedir. Anne ne kadar az stresli olursa, bu durum bebeğin de anne karnında o kadar huzurlu ve olumlu bir gelişim göstermesine katkı sunacaktır.
Bir babanın, gebelik sürecinde yapabileceği en önemli davranış, bebeği için annesinin yanında olmaktır. Yemek yapmak, evi temizlemek, anneye biraz masaj yapmak, yanında olduğunu hissettirmek, kaygılarını gidermeye destek olduğunuzu fark ettirmek, hastane randevularına eşlik etmek, anne karnındaki bebekle konuşmak ve onu sevdiğinizi anlatmak hamile bir anne ve doğmamış bir bebek için bile oldukça önemlidir.
Baba ve Bebeği Arasındaki Bağ…
Babalar, emzirme dışındaki bütün süreçleri anneler kadar iyi gerçekleştirebilirler. Burada da babanın hissedeceği eş desteği ve anne teşviki bebek-baba iletişimi ve sonrasındaki çocuk-baba iletişiminin en önemli adımıdır. Babalık rolünü benimsemek, bebekle gelen yeni sorumlulukları sahiplenmek, bebek ile iletişime geçebilmek için girişken olmak ve eşi ile değişen ilişkisine uyum sağlamakla doğru orantılı bir şekilde gerçekleşir ki bu çaba isteyen bir süreçtir.
Babaların bebek ile iletişimini güçlendirmek için de annelerin babalara fırsat vermeleri, bebeğin bakımı için destek olmaları, bağlanma sürecini destekleyen bebekle teması içeren oyunlar oynamaları ve aktif iletişimde olmaları gerekir.
Annelerin, babalara karşı eleştirel yaklaşmamaları ve bebek baba iletişiminin sıcaklığını takdir etmeleri ve diğer olumlu yaklaşımları, babaların bebeklerine ve çocuklarına sevgilerini daha sağlıklı göstermesini teşvik etmektedir. Bebeğin bakımında aktif olan babaların aktif olmayanlara göre çocuğuyla daha çabuk ve köklü bir bağ kurduğu araştırmalarla ortaya konmuştur.
Sağlıklı Bir Baba Çocuk İlişkisi…
Babaların çocuklarıyla sağlıklı ilişki kurmaları öncelikle eşi ile ilişkisinden etkilenir. Ancak, bir babanın çocuğu ile kurduğu ilişki aslında kendi babasıyla kurdukları ilişki ile bağlantılıdır. Bir baba, kendi babasıyla olan ilişkisinden öğrendiği babalığı ya da tersini yapmaya çalışır…
Çünkü babalık öğrenilebilen bir davranıştır ve kendi çocukluğunuzda babanızın size çizdiği rol modelden etkilenir. Bu sebeple, her baba önce kendi babasıyla olan ilişkisinin olumlu ve olumsuz yanlarını değerlendirerek bebeğiyle nasıl bir ilişki kurmak istediğini belirleyebilir.
Eski nesilden alışık olunan otoriter, mesafeli, sevgisini gizli yaşayan, göstermeyen, kızgın baba karakteri günümüzde sevgisini saklamayan, çocukların süreçlerine dâhil olmaktan keyif alan baba profiline yerini bırakmaya başlamıştır. Böylece, çocuğunun bütün gelişim süreçlerine hâkim olan ve çocukların yaşadığı duyguları anlayabilen babaların sayısı her geçen gün artmaktadır.
Bir baba-çocuk arasındaki en sağlıklı ilişki en güzel açık iletişimle gelişir. Küçük yaşlardan itibaren babasıyla bir bireymiş gibi değerli hissettirilerek iletişime geçmesine izin verilen çocuklar, en fırtınalı ergenlik dönemlerinde dahi açık iletişimi koruyarak iletişimi sürdürür. Sanıldığının aksine sevgiyi göstermenin, dokunmanın sarılmanın ve öpmenin gücünün bir baba-çocuk ilişkisinde en etkili yöntem olduğunu unutmamak gerekir.
Çocuğunuzu sevmek ve bunu fiziksel olarak ona hissettirmek, çocuğun kendisini onaylanmış ve kabul görmüş hissetmesine ve kendisine olan güveninin artmasına yardımcı olur. Bu durum, sosyal ilişkilerine de olumlu olarak yansır. Çocuğunuza öğretmek istediğiniz davranışlar için örnek olmak ve bazı davranışları birlikte gerçekleştirmek çocukların tercihlerini belirler.
Örneğin, sizin annesine olan davranışlarınız, hem kendisinin annesine olan sevgi ve saygısını hem de kadınlara bakış açısının öğreticisi olacaktır. Kız çocukların ise erkekler hakkındaki düşünceleri babası ile birlikte şekillenecektir.
Babaların, çocuklarıyla birlikte geçirecekleri kaliteli zamanlar çocuğun sosyal hayatından gelecek ilişkilerindeki seçimlerine kadar etki edecek çok hayati süreçleri etkiler. Yapılacak işleri kısa bir süre erteleyip günde 10-15 dakika her yaştan çocukla sohbet etmek, resim yapmak, kitap okumak, oyun oynamak, yürüyüşe çıkmak gibi basit görünen ama aslında çok etkili aktiviteler daha sonra karşılaşacağınız sorunları azaltacaktır.
Babaların çocuğun bakımıyla yakından ilgili olması özellikle erkek çocuklarda ilerleyen dönemlerde karşı cinse bakış açılarını olumlu yönde etkiler.
Yapılan araştırmalar, erkek çocuklar babaları ile kaliteli zaman geçirerek büyüdüklerinde karşı cinse şiddet uygulama eğiliminin düştüğünü göstermektedir.
Kız çocuklarıyla yakın ilişkide olan babaların ise kız çocuklarının eş tercihlerinde çok büyük önem taşıdığı söylenebilir. Kız çocukların babalarından aldıkları güven ve bağlanma duyguları ile eş seçimi yaptıkları ve babası ile ilişkisinde bu duyguların eksik olması halinde bu duyguları besleyecek tercihlere yöneldikleri bilinmektedir.
Boşanma sebebiyle aynı evde yaşayamayan baba ve çocuklar için de düzenli görüşme, sık arama, aramalarda konuşulan konuların niteliği ve çocukları görme sıklığının düzenliliği ve bu günlerde yapılan aktivitelerin çocuklarla iletişimi arttırmaya yönelik olması bu ilişkinin olumlu devam etmesine yardımcı olur.
Baba kız ve erkek çocuğunun cinsel gelişiminde de önemli bir role sahiptir. Erkek çocuklar için bu önem daha fazladır. Çünkü çocuk cinsel gelişimini gözlem, taklit ve özdeşim kurma yollarıyla oluşturmaktadır. Çocuğun cinsel gelişiminde ilk başvurduğu yol, karşısındaki modelin tavır ve hareketlerini tanımaya ve anlamaya çalışmaktır.
Kız çocuklarında durum bundan farklı olsa da, baba kimliği karşı cinsi tanıması ve karşı cinse koyacağı tavırlar konusunda ipucu vermektedir. Babanın kızına ilgili davranması, karşı cinse güven duymasını sağlamakta, ayrıca kendisine olan güvenini de arttırmaktadır.
Babaların kültürümüzdeki rolü eskiden beri hep en son kararı veren, zaman zaman korkulan ve annenin enerjisi tükendiğinde bir korkutma aracı olarak kullandığı otorite figürüdür. Elbette babalar disiplin sağlamada oldukça önemli bir role sahiptirler. Ancak bu, babanın bağırması, azarlaması, cezalandırması, korkutması ya da tehdit etmesiyle oluşturulmaya çalışıldığında çocuk ve babanın güven ilişkisini zedeleyebilir.
Oysaki disiplin kavramını son derece olumsuz olan bu örneklerle bir araya getirmek oldukça büyük bir hatadır. Disiplin, babanın sağlıklı iletişim kurması, açık açık evin kurallarını belirlemesi, belirlerken aile üyelerine danışmanı, esnek olması, güvenli olması ve anneyle tutarlı olmasından geçer.
Çocuklar, kuralları birisi ona bağırmadan, nedeniyle anlattığında ve içselleştirdiğinde daha çabuk uyum geliştirir.
Özetle, babalar hem annelerin anneliğe alışma sürecine hem de çocukların duygusal, zihinsel ve sosyal gelişimine katkı sağlar. Duygusal güvenlik kavramını besler. Anne ve bebek için en temel gereksinimdir.
Ebeveynliğin doğasını zenginleştirenlerdir. Sosyal yaşamı öğretendir. Sağlıklı cinsel kimlik gelişiminde en önemlidir. Karşı cins ile kurulacak iletişimde belirleyicidir. Güçlü ve destekleyici hissettirir.
Baba ile etkili iletişimde olan çocukların; özgüvenlerinin, düşünme becerilerinin, akademik becerilerinin daha yüksek olduğu ortaya konmuştur. Özellikle ruh sağlığı açısından değerlendirildiğinde babası ile olumlu ilişki içinde olan çocukların ruhsal sağlığının daha olumlu yönde geliştiği de bir gerçektir.
Babasıyla iyi iletişimi olan çocukların;
- Kendisini ifade etme becerilerinin geliştiğini
- Sosyal iletişim kurabilme yeteneğinin arttığını
- Sağlıklı bireyselleşme sürecini tamamladıklarını
- İçgüdülerini kontrol etmesini öğrendiklerini
- Sosyal adaptasyonda daha başarılı olmalarını
- Kendileriyle barışık olduklarını
- Akademik başarılarının daha yüksek olduğunu
- Arkadaşlarıyla uyumlu olduklarını
- Liderlik özelliklerinin gelişmiş olduğunu
- Bağımsız davranma becerilerinin geliştiğini
- Zekâ gelişimi için de önemli bir destek almış oldukları bilinmektedir.
Babaların çocuğuna zaman ayırarak ve bunu gerçekten istediğini belli ederek, odaklanarak çocuğu ile konuşması, kitap okuması, aktiviteler yapması, olaylar hakkında onun ne düşündüğünü sorması, oyunlarında ona eşlik etmesi, çocuğunu sevdiğini hissettirmesi hatta sarılması bile, çocuğun zekâ gelişimini olumlu etkilemektedir.
Bütün bu bilgiler ışığında baba olmanın değerini, önemini ve kıymetini bilmek çok önemlidir.
Anneler burada buluşuyor! Siz de aklınıza takılanları, merak ettiklerinizi veya öğrenmek istediklerinizi bize Forum Anne Bebek Kulübü üzerinden yazabilirsiniz. Kadınlar olarak birlikte güçlüyüz!
