Yazı İçeriği
Aile planlaması nedir, aile planlaması yöntemleri nelerdir? Hamilelik düşünmeyen çiftler için gebelikten korunma yöntemleri nelerdir? Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı-Perinatolog Prof. Dr. Sevtap Hamdemir Kılıç, aile planlaması ve korunma yöntemleri konusunda merak edilenleri yazdı!
Aile planlaması nedir?
Evlenen her çiftin aile planlaması hakkında bilgi alması önerilir. İstedikleri zaman istedikleri kadar çocuk sahibi olabilmeleri konusunda bilgilendirilmeli ve korunma yöntemleri hakkında çift bilinçli hale getirilmelidir. Bebek sahibi olmak isteyene kadar çift korunur, bebek sahibi olmak istediklerinde ise bu yöntemleri bırakması aile planlaması olarak isimlendirilebilir.
Bazal vücut ısısı yöntemine göre yumurtlama zamanlarını seyrederek cinsel ilişkiden kaçınabilir bayan hasta. Ancak kesinliği olan bir korunma yöntemi olarak var sayılamaz.
Hamilelikten korunma yöntemleri nelerdir?
Hamilelik düşünmeyen çiftler aşağıdaki yöntemlerden kendileri için uygun olanı seçerek, gebelik oluşmasını önleyebilirler. Peki istenmeyen gebelikleri önlemenin yolları nelerdir?
Takvim yöntemi
Düzenli bir adet döngüsü olan hasta da adeti takip eden 14-21.günler arasında yumurtlama dönemleri olabileceğini varsayıp bu günlerde ilişkiye girilmemesi esasına dayanan bir yöntemdir takvim yöntemi. Ancak vücut ısısı gibi garantisi olan bir yöntem kesinlikle değildir.
Geri çekme yöntemi
Cinsel birliktelikte boşalma sırasında erkeğin penisini kadının vajinasından dışarıya çıkararak dışarda boşalmasıdır. Gebeliği önlemek hemen hemen %80 civarındadır.
Emzirme yöntemi
Emziren annelerin gebe kalamayacağı söylenir bunun nedeni yumurtlama olmamasıdır. Ancak bu dönemde her adet görmeyen kadının yumurtlaması aslında olmaz diye bir şey söz konusu değildir. Bu nedenle çokta güvenilir bir yöntem değildir. Emzirmeye güvenmemek gerekir.
Kondom (prezervatif)
Cinsel ilişki sırasında sertleşme olduktan sonra penise takılarak boşalma sırasında meninin kadın vajinasının içerisine girmesini engelleyen bir kılıf metodudur. İlişki esnasında kondom yırtılması, delik olduğunun fark edilmemesi durumunda ek bir yöntem de kullanılabilir.
Doğum kontrol hapları
Hormonal düzenleme ile doğal dengenin baskılanması neticesinde gebelik oluşmaması esasına dayanmaktadır. Az miktarda da olsa kadınlık ve yumurtlama hormonu vücuda girdiği için herhangi bir şey ertelenmeden devam eder. Yüksek koruyuculuk oranına sahiptir. Ancak bu konu da ilacın düzenli kullanılması hassas bir noktadır. İlacın unutulması halinde düzen bozulur ve hastanın kanaması olabilir. Beklenen adetini erken görmesi veya ara kanama olarak nitelendirilebilir. Saati saatine ve asla aksatmadan ilaç kullanılmalıdır. Adetin 2.günü başlanarak 21 tablet 21 gün boyunca kullanılır. Bir hafta boşluk bırakılır. Diğer adetin 2.günü yeniden ilaç kullanımına başlanabilir.
Ertesi gün hapları
Rutin kullanılmasına uygun olmayan ancak zorunlu hallerde hastaların tercih ettiği bir yöntemdir. İlacın ilişkiyi takip eden 120 saat içerisinde alınması gerekmektedir. Ancak bilimsel araştırmalarda da 24 saati geçtiği zaman etkinliğinin azaldığı söylenmektedir. Kullanıldıkları ay adet düzensizliği yapabilmesi muhtemeldir.
Aylık iğneler
Hasta uyumu doğum kontrol haplarına göre daha basittir. Hastanın ilacı unutma ihtimali yoktur bir kez yapılan bir enjeksiyondur. Adetin ilk yedi günü içerisinde tercihen ilk günü kullanılması önerilmektedir. Emziren annelerde önerilmez. Bu da hormonal bir tedavi daha doğrusu aile planlanma şeklidir.
Cilt altı implantlar
Progesteron içeren 40 mm uzunluğunda 2 mm kalınlığında olan bir kapsül şeklinde implant olarak isimlendirilen doğum kontrol şeklidir. Üst kol iç yüzünde cilt altına yeleştirilir. İşlemi takip eden ilk 24 saat içerisinde kandaki progesteron düzeyi gebeliği önleyecek seviyeye ulaşır. İmplantta güvenirliği yüksek bir tedavi metodudur. Yaklaşık 5 yıl kadar koruma sağlar.
Vaginal halka
Vagene yerleştirilen halka 3 hafta kullanıldıktan sonra çıkartılır ve halka kullanılmayan hafta da adet kanaması meydana gelir. Yerleştirilmesi oldukça basittir. Ara kanama haplara oranla daha seyrek görülür. Doğum kontrol haplarında ara kanamalar daha sık meydana gelebilir ve izlenebilir. Ancak en sık izlenen yaygın yan etkisi ise vaginal enfeksiyondur. Bu vaginal halkalar ülkemiz de kullanılan bir korunma metodu değildir. Aile planlaması bilgilendirmesi içinde yer alabilir ancak ülkemiz de tercih edildiği söylenemez.
Spiral
Spiral, dünya sağlık örgütü tarafından en güvenli doğum kontrol yöntemi olarak kabul edilmektedir. Kollarındaki ve gövdesindeli bakır sayesinde sperm hareketine engel olur. Spermin yumurtayı dölleme yeteneğini azaltır. En önemlisi rahmin için de gebeliğin oluşmasını ve tutunmasını engeller. Spiral türüne bağlı olarak 5-10 yıl arasında koruyuculuk ve kullanım süresi değişmektedir. Kullanıma güvenli bir doğum kontrol yöntemidir. Spiral cinsel ilişki esnasında hissedilmez. İpi penisin hissedemeyeceği kadar kısa kesilir. Spiral adet kanama miktarını arttırabilir ve adet süresini gün olarak uzatabilir. Bu etki, bakıra karşı gelişen yabancı cisim reaksiyonu ile tetiklenmekte olup kimler de ortaya çıkabileceği öncesinde ne yazık ki bilinmemektedir. Ancak çok sık ortaya çıkan bir durum değildir bakır allerjisi.
Cerrahi yöntem tüplerin bağlanması
Geri dönüşümü olmadığı için gelecekte çocuk beklentisi olmayan kadın için uygun olabilir. Ancak eş imzası gerektirir. Bayan evli ise eş imzası olmadan tüplerini bağlatamaz. Koruyuculuğu neredeyse yüzde yüzdür. Doğumlara eş zamanlı yapılabilir veya normal bir süreçte laporoskopik olarak da tüp bağlama operasyonu gerçekleştirilebilir. Tüpleri bağlı kadın ancak tüp bebek tedavisi ile gebe kalabilir.
Vazektomi
Erkekte sperm hücrelerinin testislerde depolandıktan sonra bölgelere geçişinin cerrrahi yöntemlerle bozulması işlemidir. Kalıcı bir yöntemdir. Boşalan sıvı da herhangi bir değişiklik görüntü de olmaz ancak sıvı da sperm hücreleri olmadığından gebelik oluşmaz. Kadınlardaki tüp bağlama gibi geri dönüşü çok zordur. Lokal anestezi ile kısa süree yapılabilir ancak yüksek koruycuuluk oranına da sahiptir.
