Bebeklerin sağlık kontrollerini ihmal etmeyin!

Sağlıklı bebek büyütmenin sırları nelerdir? Bebeklerin ve çocukların sağlık kontrollerini aksatmamak neden önemli? Sağlıklı bir bebeğin ilk muayenesi nasıl yapılır? Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Alp Tunç, rutin sağlıklı bebek ve çocuk kontrolleri ile ilgili merak edilenleri yazdı!…

Sağlam çocuk takibi nedir, neden aksatılmamalı? 

Çocuk doktorluğu branşının esas ismi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanlığıdır. Yani biz çocuk doktorları için sağlıklı bebek izlemi en az hastalıklar kadar önemlidir. Çünkü sağlıklı olarak büyütülmesi için gerekli takipler yapılmayan bebekler, daha sonra hasta bebekler olarak karşımıza çıkacaktır. Bu nedenle bütün bebeklerin sağlam çocuk takipleri yapılmalıdır. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı bebeklerin sağlam çocuk izlemlerinin ilk 1 yaş içerisinde on defa yapılmasını önermektedir. Bu zamanlar

• İlk izlem (doğumun hemen sonrasında) 
• Doğumdan sonraki ilk hafta içinde yenidoğanın izlemi (1.-10.gün arası) 
• 15. gün izlemi (11.-29.gün arası) 
• 41. gün izlemi (30.-59. gün arası) 
• 2. ay izlemi (60.-89. gün arası) 
• 3. ay izlemi (90.-115. gün) 
• 4. ay izlemi (120.-150. gün) 
• 6. ay izlemi (180.-210. gün) 
• 9. ay izlemi (250.-290. gün) 
• 12. ay izlemi (365.gün-394. Gün)
  

Sağlıklı bebeğin ilk muayenesi nasıl yapılır? 

Sağlıklı bebeğin ilk muayenesi doğumu takiben yapılır. Doğumda bebeğin genel muayenesi, doğumsal anormallikler açısından değerlendirilmesi, görme taraması yapılır. Bebeğin tüm ölçümleri boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yapılır. Bebeğe K vitamini ve Hepatit B aşısı yapılır.

Bebek hastaneden ayrılmadan önce yeniden çocuk hekimi tarafından görülür. Bu izlemde bebeğin özellikle sarılık ve göbek iltihabı açısından genel muayenesi yapıldıktan sonra, anne ve babaya bebek bakımı açısından eğitim verilir. Bu eğitimde; Emzirme
gaz çıkarma, doğru kundaklama, yatış pozisyonları, emzik ve biberon kullanmama, el yıkama, göbek bakımı, bebek banyosu konuları detaylı olarak anlatılır. Bebek hastaneden ayrılmadan önce mutlaka işitme testi yapılır ve Yenidoğan tarama programının içerdiği hastalıkları için topuk kanı alınır. D vitamini desteğine, bebek hastaneden çıkmadan başlanır.

Bebek birinci hafta içerisinde mümkünse de üçüncü günde yeniden izlem için çağırılır.  Bu izlemde bebeğin iyi bir şekilde beslenmeye başlamış olması beklenmektedir. Eğer iyi şekilde besleniyorsa ilk hafta içinde yenidoğan tarama programı için yeniden topuk kanı alınır. Bebeğin tüm fizik muayenesi tekrarlanır. Bu muayenede bebeklerde sarılık, göz iltihabı, göbek iltihabı ve cilt enfeksiyonları olabilir. Bebeğin boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yapılır. İlk haftada olması gereken kilo kaybının anormal seviyede olup olmadığı değerlendirilir. Gelişimsel Kalça Displazisi risk faktörü varsa (kız bebek veya makat gelişse veya ailede GKD öyküsü varsa) USG’ye yönlendirilir. Aileye özellikle emzirme, Gaz çıkarma, uyku, doğru kundaklama, emzik ve biberon kullanmama, el yıkama, göbek bakımı, Bebek kıyafetleri, bebek hijyeni, banyosu, yatış pozisyonları, sigaranın zararları konularında genel danışmanlık verilir. 

Bebek 15. Günde izleme geldiğinde genel fiziki muayenesi yapılır. Boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yapılır. Bebeğin fiziksel gelişimi, hareketleri değerlendirilir. Bu tarihten sonraki heri izlemde mutlaka fizik gelişim, nörolojik değerlendirme yapılmalıdır. Aileye bebek gelişimi ile ilgili öneriler verilmeli. Oynanacak oyunlar ve bebeğe uygun oyun materyalleri hakkında bilgiler verilmelidir.

Bebek 41. Güne geldiğinde yeniden sağlam çocuk izlem için doktora götürülmelidir. Bu izlemde bebeğe hepatit B aşısının 2. Dozu yapılır. Genel fiziki muayenesi, boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yapılır. Bebeğin fiziksel, nörolojik gelişimi ve hareketleri değerlendirilir. Bu günden sonraki izlemlerinde artık çevre ile daha fazla iletişim içerisinde olan bebeğin sosyal davranışsal değerlendirmeleri de yapılır. Bebeklere 1-3 ay arasında kalça USG yapılması önerilir. Bu izlemde Gelişimsel Kalça displazisi açısından kalça USG yapılabilir. Aileye detaylı eğitim verilir.

Bebek 2. aya geldiğinde bebeğin, genel fiziki muayenesi, boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yapılır. Bebeğin fiziksel, nörolojik gelişimi, sosyal davranışsal değerlendirmeleri yapılır. Bu ayda bebeğin pnömokok, DBT-İPA-Hib, BCG aşıları yapılır. Premature bebeklerde 2. Aydan itibaren demir desteği başlanması uygun olur.

Bebekler 3. Ve 4. Aylarında yeniden izlem için doktora götürülmelidirler. Bu aylarda bebeğin genel fiziki muayenesi, boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yapılır. Bebeğin fiziksel, nörolojik gelişimi, sosyal davranışsal değerlendirmeleri yapılır. Dördüncü ayda bebeğin pnömokok, DBT-İPA-Hib aşıları yapılır. Kansızlık probleminin sık olarak görüldüğü ülkemizde, 4. aya gelen her bebeğe kansızlıktan korumak amacı ile demir damlası başlanır. Üçüncü ayında her bebeğe görme taraması ve göz doktoru muayenesi öneriyorum.

Bebekler 6. aylarına geldiklerinde, aşılar ve izlem için mutlaka yeniden sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bu aydaki izlemde, bebeğin genel fiziki muayenesi, boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yapılır. Bebeğin fiziksel, nörolojik gelişimi, sosyal davranışsal değerlendirmeleri yapılır. Altıncı aydaki bağışıklamada OPA, Hepatit B aşısı, DBT-İPA-Hib aşıları yapılır. Bebekler halen D vitamini ve demir kullanmaya devam etmelidirler. 

Bebekler 9 ve 12. aylarda yeniden izlem amacı ile doktora götürülmelidir. Bu dönemdeki izlemlerde bebeğin genel fiziki muayenesi, boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yapılır. Bebeğin fiziksel, nörolojik gelişimi, sosyal davranışsal değerlendirmeleri yapılır. Onikinci ayda pnömokok aşısı, kızamık-kızamıkçık-kabakulak ve suçiçeği aşısı yapılır. Ayrıca (yazının hazırlandığı dönemde) 9-12 ay arası bebeklere ek kızamık aşısı yapılmaktadır. Dokuzuncu aya gelmiş tüm bebeklere kansızlığın neden olabileceği kötü sonuçlardan korunmak için, kan sayımı yapılması uygun olacaktır. Bebeklere başlanmış olan vitamin ve demir damlaları 1 yaştan itibaren kesilir. 

Bir yaşından sonra da çocukların sağlam çocuk izlemine getirilmesi önemlidir. Sağlık bakanlığı bir ile 6 yaş arasında çocuklara altı defa izlem yapılmasını önermektedir. İzlem önerilen zamanlar

• 18. ay izlemi (481.gün-570.gün) 
• 24. ay izlemi (661.gün-760.gün) 
• 30. ay izlemi (841.gün-930.gün) 
• 36. ay izlemi (1021.gün-1110.gün) 
• 48. ay izlemi (1321.gün- 1530.gün) 
• 60. ay izlemi (1681.gün- 1890.gün) 

Bir yaşından sonra

• Üç yaşına kadar baş çevresi takiplerinin yapılması, boy kilo ölçümlerinin her yaşta yapılması, 
• Her çocuğa otizm spektrum bozukluğu açısından 18, 24 ve 36 . aylarda değerlendirme yapılması, 
• Onsekizinci aydan itibaren her izlemde çocuğun hiperlipidemi riski açısından değerlendirilmesi,  
• Çocuk. 24 üncü aya geldikten sonra obezite ve malnutrisyonun değerlendirilmesi için beden kitle indeksinin her izlemde değerlendirilmesi, 
• Üç yaşından itibaren her yıl mutlaka çocuğun kan basıncının ölçülmesi, 
• Üç yaşında göz muayenesinin yapılması önerilir.

KAYNAK

1. T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Bebek Çocuk Ergen izlem programı
2. T.C. Sağlık Bakanlığı Bebek ve Çocuk izlem protokolleri