Bebeklerde beyin gelişimi nasıl desteklenir?

Bebeklerde beyin gelişimi ne zaman başlar? Bebeklerde beyin gelişimi nasıl desteklenir? Bebeklerde beyin gelişimini arttıran besinler nelerdir? Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Latife Ceylan, çocuklarda beyin gelişimini desteklemeye yardımcı olabilecek önerilerde bulundu!..

Bebeklerde beyin gelişimi ne zaman başlar? 

Anne baba adayları bebek beklediklerini öğrendikleri andan itibaren ”bebeğim sağlıklı bir şekilde dünyaya gelebilecek mi? “ kaygısını taşırlar. Burada ailelerin zihinlerindeki en belirleyici faktör de beyin gelişimidir. Gebelik sürecinde alınan tedbirlerden tutun da, doğumun şekli, bebeğin beslenmesine kadar beyin gelişimi hedef alınarak hareket edilir, haksız da sayılmazlar aslında.

– Beyin ve sinir sistemi gelişiminin temelleri gebeliğin ilk haftalarında atılmaya başlar. En önemli dönem gebeliğin 4-10. Haftasıdır. Anne karnındaki dönemin 3. trimestr dediğimiz son3 ayında merkezi sinir sistemi (beyin dahil tüm sinir sistemi ) önemli bir olgunlaşma süreci içindedir.

– Annedeki folik asit eksikliği bebeğin çeşitli organ ve dokularının gelişiminde geriliğe neden olabilir. O nedenle planlı gebeliklerde daha öncesinde, planlı olmayan gebeliklerde gebeliğin öğrenildiği andan itibaren folik asit desteği başlanması özellikle beyin ve sinir sistemi gelişimi için koruyucu olacaktır.

– Anne sağlığı, ruhsal konforu ve beslenme şekli oldukça önemlidir. Gebelik süresince bebeğin gelişimi için her türlü protein, karbonhidrat, vitamin ,mineral ihtiyacı olacağından , annenin yeterli, dengeli ve çeşitli beslenmesi oldukça önemlidir. Bol su tüketimi ve düzenli egzersiz de kan dolaşımını hızlandırıp, anne karnındaki bebeğin dolaşımı ve gelişimi için gereklidir.

Bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkileyen faktörler

* Gebelik süresince kötü bakım

* Çok genç veya yaşlı anne (18 yaş altı, 45 yaş üstü)

* Annenin bazı kronik hastalıkları (hipotiroidi gibi )

* Gebelik sırasında geçirilmiş enfeksiyon, ilaç alımı

Bebeğin beyin gelişimini olumlu etkileyen faktörler

* Kaliteli ve dengeli beslenme

* Kaliteli ve yeterli uyku

* Bilişsel gelişimi destekleyen oyunlar

* Kitap okumak

* Sanatsal faaliyetler

* Minimum ekran maruziyeti

Hamilelik döneminde anne adayının bebeği ile konuşmaya başlaması bebek beyin gelişimi için güçlü bir uyarandır. Bebek anne sesini hafızaya almaya başlar ve daha sonra diğer seslerden kolaylıkla ayırt eder.

– Anne sesi ve kokusunu ilk haftalardan itibaren tanıyan bir yenidoğanda hafıza gelişimi 3. Aydan sonra başlar ancak 3 yaşına gelene kadar yaşanmış anılar hafızasında yer almaz.

– Düzenli tekrar ve uygulamalı olarak pratik yapmak hafıza gelişimini destekler ancak bebekler kapasitesine uygun bilgi yüküne maruz bırakılmalıdır.

– Normal bir süt çocuğunda en erken sosyal ilişki bakışla kontakt kurmadır. Bilinçli gülme 4-5. haftada belirir.

– Nörolojik durumun değerlendirilmesinde ; dil gelişimi, ince ve kaba motor kas gelişimi, bilişsel fonksiyonların gelişimi (bebeğinizin çevresini anlama ve iletişime geçme, hızlı öğrenme ve

– Problem çözme gibi zihinsel becerilerinin gelişimi) sorgulanır.

Ülkemizde süt çocuklarının gelişiminin değerlendirilmeinde Türk çocukları için standardize edilmiş olan Denver Gelişimsel Tarama Testi kullanılmaktadır. En fazla 6 yaşına kadar uygulanabilen bu testte çocuğun kişisel, sosyal , dil, ince motor ve kaba motor gelişimi değerlendirilir.

– İnsan beyni hamileliğin başlangıcında başlayan ve bebeğin 2. Doğum gününe kadar süren ilk 1000 günlük süreçte olağanüstü bir gelişim göstererek erişkin boyutunun yaklaşık %80 ine ulaşır. Bu dönemde zeka, bilişsel ve beyin gelişimini destekleyen en önemli unsur BESLENME‘dir.

– Yeterli süre anne sütü almak dil gelişimi ve motor becerilerde artışı sağlar .(bebeğin beyin gelişimi için gerekli tüm aminoasit ve vitamin, mineralleri ideal ölçülerde barındıran anne sütünün yokluğunda, anne sütüne en yakın gıda olan devam sütleri tercih edilmelidir.)

– Uluslar arası bilimsel bir dergide (Lancet / 2016) yayınlanan bir çalışmada, anne sütü ile beslenen bebeklerin IQ ları ortalamanın 3 puan üzerinde olduğu gösterilmiş. Ülkemizde yapılmış bir çalışmada da 4-9 ay anne sütü almış ilköğretim çağı çocuklarının mental ve fizik gelişimlerinin hiç anne sütü almayanlara göre daha iyi olduğu gösterilmiş.

– Bazı besin maddeleri bebeğin beyin gelişimini destekler

Demir bebeğin beyin gelişiminde son derece önemlidir. Zamanında doğan bebeklere 4. ayında, prematüre bebeklere 2. ayında mutlaka demir damlası başlanmalıdır.

– Ek gıda başlandıktan sonra beyin gelişimi için önemli olan aminoasit (fosfotidil serin, arginin, taurin, …) ve omega 3 omega 6 yağ asitlerinin, folik asit, A vitamini, B12 vitamini, C ve D vitaminleri, prebiyotik, kalsiyum, selenyum, çinko içeren gıdaların bebeğin beslenme listesinde bulunmasına özen göstermek gerekir.

– Balık , kırmızı et, tahıllar, soya fasulyesi, ceviz, yumurta ve yeşil yapraklı sebzeler bebek beslenmesinde oldukça önemli gıda maddeleridir.

– Özellikle 0-3 yaş dönemi bebeklerin büyüme ve organ gelişiminin en hızlı olduğu dönemdir, bu dönemdeki beslenme ve uyku düzeni bu gelişimi etkileyen en önemli çevresel faktördür.

– Kaliteli ve kesintisiz gece uykusu bebeklerin büyüme ve beyin gelişiminde son derece önemlidir. Ancak anneler beslenmeye son derece dikkat ederken uyku çoğunlukla gözden kaçırılmaktadır. Bebeklerin uyku problemleri yaşaması beyin gelişimini olumsuz etkilemektedir

– Uyku sırasında, özellikle karanlıkta melatonin hormonu salgılanır. Bu hormonun salgılanması bağışıklık sisteminin güçlenmesinde önemli bir role sahiptir ve aynı zamanda hipofiz bezinin daha fazla büyüme hormonu salgılamasını sağlar.

– İyi uyumuş ve dinlenmiş bir bebek, uyku öncesi depoladığı bilgileri hafızasına düzenli bir şekilde kaydetmiş olarak güne daha enerjik başlar.

– Hayatın ilk yıllarında beyin gelişimi için uyaran fazlalığı da önemlidir. Burada dikkat edilecek husus bebeğin önüne çeşit çeşit oyuncak koyup oynamasını beklemek yerine , O’ na iyi bir oyun arkadaşı olmaktır.Oyunla büyüyen çocuğun dikkat süresi daha uzun, hayal gücü geniş, daha yaratıcı ve daha sosyal olur.