Akran zorbalığı ve baş etme yolları

Çocuklar büyürken sosyal çevrelerinde bazı olumsuz davranışlar yapabilir ya da maruz kalabilirler. Bu olumsuz davranışların en başında da akran zorbalığı yer alır. Okulda, parkta belki kardeşler arasında bile gözlemlenebilir. Arkadaş arasında olur, çocuktur onlar kendi aralarında çözerler diyerek göz ardı edilmemelidir. Yaşanılan akran zorbalığının büyüklüğüne göre çocuklar üzerindeki etkisi giderek artar. Uzm. Aile Danışmanı Kimya Çifçi Dumlu akran zorbalığı ve baş etme yolları ile ilgili Anne Bebek Kulübü okuyucuları için yazdı.

Benim çocuğum yapmaz mı?
Sana vurana sen de vur mu?
Mağdur biziz de zorba kim?

Zorbalığa maruz kalmak çocuk ve ergenlerin gelişim süreçlerini sekteye uğratır ve ömür boyu devam eden negatif izler bırakır.

Akran Zorbalığı Nedir?

Akran zorbalığını tanımlayacak olursak; kışkırtma unsuru olmaksızın aralarında fiziksel ya da psikolojik açıdan güç eşitsizliği olan çocuklardan güçlünün (zorba), karşı tarafa (mağdur) bilerek ve isteyerek, planlı, kasıtlı, sistemli bir biçimde; belli zaman aralıkları ile uyguladığı,
zorbalığa maruz kalan kişi de korku, endişe, özgüven düşüklüğü duygularını hissettiren ve sosyal yaşamını ve gelecek planlarını sekteye uğrattığı ve mağdura karşı fiziksel, sözel, psikolojik saldırıyı kapsamaktadır.

Zorbalık iki şekilde uygulanmaktadır.

Doğrudan uygulanan akran zorbalığı, hedef olarak seçilen kişiye yöneltilen açık saldırıları, alay ve hakaret etme gibi sözel davranışları; dolaylı saldırganlık ise hedef alınan kişinin arkadaşlık ilişkilerini bozma, kişiyi gruptan dışlama ve görmezlikten gelme gibi davranışları kapsamaktadır.

Zorbalığın fiziksel, sözel, sosyal ve kişiyi sosyal ortamından dışlama gibi daha belirgin yönleri vardır.

Fiziksel zorbalık, vurma, itme gibi kişiye fiziksel temas yoluyla zarar veren davranışları kapsamaktadır.

Sözel zorbalık, kişinin diğerlerine sözel olarak rahatsızlık verdiği, hakaret ettiği, lakaplar taktığı veya kişinin özellikleri ve değerleriyle alay ettiği durumları kapsamaktadır.

Sosyal akran zorbalığı, mağdur hakkında dedikodu çıkarılması ve sosyal ortamdan dışlanması gibi kişinin sosyal konumuna, ilişkilerine ve ait olma duygusuna zarar vermek amacıyla gerçekleştirilen davranışları kapsamaktadır.

Zorbalık; amaçlı ve planlı yapılır. Sürekliliği vardır. Zorba kişi mağdurun üzerinde baskı kurmaya çalışır.

Bir kişi nasıl bir zorbaya dönüşür?

Görüşme sırasında:
“Çocuk kızıma, hem annesi hem de babası yanında olduğu için ve güzel bir evi olduğu için zorbalık yaptığını söyledi.” Elbette bu başkasına zorbalık yapmak için bir gerekçe olamaz, ama zorba çocuğun davranışının “açıkça bir kıskançlık davranışı” olduğunu fark etmiş olmaktayız.

Bazen, zorbalığın altında derin bir neden yatıyor olabilir, zorbaların ev hayatlarında sorunlar olabilir, kendileri de zorbalığa maruz kalmış olabilir veya mücadele ettikleri başka psikolojik sorunlar olabilir ve böylece kendilerini öfkeli ve savunmasız hissediyor olabilirler.

Akran zorbalığı yapan çocuğunuz mu?

Anne-baba olarak çocuğunuzun bir zorba olduğunu öğrenirseniz neler yapmalısınız?

Zorbalık davranışlarıyla mücadelede en çok yaşanan ve en önemli sorun zorbaca davranış gösteren çocukların ailelerinin bu davranışı normal olarak tanımlayıp müdahale etmemesidir. Fakat bilinmesi gereken çocukların gelişim dönemlerinde, zorbalık sosyal ilişkilerde yaşanan normal bir durum değildir.

• Çocuğunuzla konuyu sakin bir dille ancak konunun ciddiyetine dikkat ederek konuşun, zorbalık davranışının doğal bir davranış olarak değerlendirilmediğini açıklayın.
• Çocuğunuzun bu tür davranışlarını asla onaylamayacağınızı kesin bir dille belirtin.
• Çocuğunuzun yaptığı davranışı asla savunmayın.
• Saldırgan davranışlar ile istediğini elde etmesine izin vermeyin.
• Ebeveynler olarak diğer konularda olduğu gibi bu konuda da çocuklarınıza karşı tutarlı ve kararlı davranın.
• Çocuğunuza bu davranışlara maruz kalan arkadaşının duygusunu anlatın, empati kurmasını sağlayın. Empati yaparken zorbalık tutumu sergilemektedir kaçının.
• Sorun çözerken daha barışçıl stratejiler izlemesini ve sorunlarını nasıl çözebileceği onusunda ona destek olun.
• Kardeşler arasında böyle bir durum varsa mutlaka müdahale edin, bu tür davranışlara izin vermeyin.

Anne-baba olarak çocuğunuzun bir mağdur olduğunu öğrenirseniz neler yapmalısınız?

• Çocuğunuzu dinleyin ve ona güven verin bunu hissettirin.
• Çocuğunuza zorbalık davranışının onun hatası olmadığı ve bunların sadece onun başına gelmediğini ifade edin.
• Yaşadığı sıkıntıları açık uçlu sorular sorarak anlamaya çalışın çocuğunuzla sık sık sohbet edin.
• Empati kurun ve sen neden eziliyorsun gibi ifadelerle özgüvenini sorgulamayın.
• Sen ne yaptın ki sana böyle davranıldı şeklinde ifadelerle çocuğunuzu suçlamayın.
• Yaşanılan durumu hafifletmeyin Bu durum ile nasıl baş edebileceği üzerine birlikte çözüm arayın, ihtiyaçları halinde mutlaka psikolojik destek sağlayın.
• Okul yönetimi ve rehberlik servisi ile iletişime geçip, okulda zorbalığı önleme çalışmalarının yapılmasını isteyin.
• Çocuğunuzun iyi olduğu ve onu mutlu eden bir alan keşfedin.
• Zorbalık döngüsünde yer almayan arkadaşları ile sosyal ilişkilerini güçlendirmek için okul dışı aktiviteler düzenleyin.
• Çocuğunuzu zorbalık konusunda doğru bilgilendirin.
• Zorbalıkla baş etmede siz ebeveynlerin desteği çok önemlidir.
• Çocuğunuzun bu dönemde en çok ihtiyaç duyduğu güveni ve desteği sağlamak için en büyük görev size düşmektedir.

Güven ve desteği sağlamak dışında hem zorbaca davranış gösteren hem de zorbaca davranıştan mağdur olan bir çocuk yetiştirmemek için uygulayabileceğiniz birkaç öneri;

1. Çocuğunuzun, özellikle saldırgan davranışlarla istediklerini yerine getirmelerine izin vermemeli, bu tür davranışlarını pekiştirmemelisiniz.
2. Çocuğunuza sosyal olgunluk düzeyine uygun görevler verilerek kendine güvenlerinin gelişmesi destek olmalısınız .
3. Ebeveynler olarak, çocuğunuzun davranışları ile ilgili olarak sıklıkla öğretmenlerinden bilgi almalı ve eğer bir alanda sorun belirtilirse, çocuğunuza nasıl yardım edebileceğiniz konusunda öğretmenler ve uzmanlar ile işbirliği yapmalısınız.
4. Çocuğunuz öfkeliyken onlarla tartışmamalı, çocuk sakinleştikten sonra davranış üzerine birlikte konuşularak değerlendirmelisiniz.
5. Seyredilen film ve yaşanılan gerçek olaylar üzerinde mutlaka konuşulmalı, topluma uyan veya uymayan davranışlar birlikte değerlendirmelisiniz.
6. Çocuğunuzu çeşitli sosyal ve sportif alanlara yöneltilmeli, ilgi alanlarını ve hobilerini yapmaları için fırsatlar vermelisiniz.
7. Aileler çocuklarıyla paylaşımda bulunma amacıyla sohbetler etmeli, aile toplantıları yapılarak çocuğun da görüşleri alınmalı ve yaşına uygun sorumluluklar verilmelidir.
8. Çocuğunuzun seyrettiği TV programları, filmler ve oynadığı bilgisayar oyunları takip etmelisiniz .
9. Çocuk gelişiminin her basamağında ebeveynler beraber tutarlı ve kararlı adımlar almalıdır. Çocukların benlik ve duygusal ihtiyaçları da göz önüne alınarak gereken değer ve ilgi gösterilmelidir.

Yeni anneler burada buluşuyor! Siz de aklınıza takılanları, merak ettiklerinizi veya öğrenmek istediklerinizi bize Forum Anne Bebek Kulübü üzerinden yazabilirsiniz. Kadınlar olarak birlikte güçlüyüz!