Beyaz hayat: Süt
Memeli yavruların beslenmesinde en uygun gıdanın ne olduğu en yeni bilgilerin ışığında tekrar aransaydı ilk sırayı “süt” alırdı mutlaka…
Zaten sütün biyolojik tarifi de, “Memeli hayvanların, özel meme bezlerinden salgılanan ve yavrunun beslenmesine yarayan çok değerli bir sıvı” şeklinde yapıla gelmiştir. Bu değerli sıvının nasıl meydana geldiğini merak etmeyeniniz yoktur. Ancak bilenlerimiz, merak edenlerimizle kıyaslanamayacak kadar da az galiba. Bu nedenle biz de, dilimiz döndüğünce ana hatları ile açıklamaya çalışalım süt hakkında bildiklerimizi:
Süt, ters üzüm salkımına benzer yapıdaki meme bezlerinde oluşur. Bileşimine giren değerli besin elemanlarının bir kısmı kılcal damarlar vasıtası ile kandan alınırken diğer kısmı da memede yapılır. Bir litre sütün oluşumu için memeyi saran damarlardan yaklaşık 500 kg kan dolaşması gerekir. Dolaşan kandan gerekli besin elemanlarının alınmasını kolaylaştırmak için de memedeki damarlar kan dolaşımını yavaşlatacak bir yapıdadır. Ancak bu sayededir ki süt, meme içinde “Alveol” adını verdiğimiz çok sayıdaki boşluklarda damla damla birikir. Meme dokusunun 1 cm2 ’sinde 50.000 civarında olan bu alveoller, küçük kanalcıklarla daha geniş kanallara ve oradan da meme içi boşluğuna açılırlar. Süt en son bu boşlukta toplanır. Sütün oluşumunda rol oynayan hormonlar ve meme bezleri, doğumdan önce sütü salgılamaya hazır hale gelirler. Yavrunun doğar doğmaz, öğretilmiş gibi memeye yönelip emmesi ile de süt salınır.
Ağız sütü yavrunun hakkıdır, satılamaz!
Ağız sütü nedir?
Memeli hayvanlarda doğumdan önceki ve sonraki 4-5 günde salgılanan süte halk arasında “ağız sütü” denir. Ağız sütü, normal süte göre çok daha fazla yağlı ve koyu kıvamdadır. Yavru doğum esnasında hava ve çevreden aldığı mikropları bu yağlı sütün tesiri ile ishal olarak dışarıya atar. Böylece daha ilk günden mikroplara karşı korunmuş olur. Ağız sütü, sadece yavrunun hakkıdır. İçilmemeli, satışa çıkarılmamalıdır. İçenlerde, bilhassa çocuklarda ishale sebep olur.
Süt en geç bir hafta içinde bilinen yapısını kazanır. Bu halde inek sütü yüzde 88 su, yüzde 12 yağ, protein, süt şekeri ve diğer elemanlarını taşır. Ancak sütün bileşimi, memeli türüne göre farklılıklar arz eder. Bir litre anne sütü, inek sütüne göre 25 gr daha fazla süt şekeri taşır. Bu nedenle de daha tatlıdır. Tavşan, fare gibi hızlı gelişen kemirgenlerin sütü insan sütüne nazaran protein yönünden 10 kat, kalsiyum ve fosfor yönünden 20 kat daha zengindir. Bu maddeler sütte, yavrunun gelişme hızına uygunluk gösterecek miktarlarda bulunurlar.
Çok ilgi çekicidir ki; balina, yunus ve ren geyiği sütleri inek sütüne göre 6-12 misli daha fazla yağlıdırlar. Nedenini araştırdığımızda saydığımız son üç memeli türünün de soğuk okyanuslarda ve kıtalarda yaşadığını görürüz. İşte soğuk çevre şartlarında yavruların hayatiyetlerini sürdürmeleri için gerekli enerji ancak böyle yağlı süt ile karşılanabilirdi tabii ki.
Araştırıcı gözlere ve kendini içenlere sunacağı daha nice sırları vardır, “İlk ağız tadımız” sütün.
